نظارت هوشمند افزایش شفافیت در بازار مشتقه 

امروزه معاملات ابزارهای مالی مشتقه در بازارهای دنیا رشد قابل توجهی داشته و مورد توجه بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی قرار گرفته است، به طوری‌که این ابزارها راه خود را به بازارهایی همچون نفت، گاز، فرآورده‌های پالایشی و پتروشیمی، برق و انرژی نیز یافته‌اند. با گسترش تمایل به مشارکت فعالان بازار در معاملات این ابزارها، استراتژی‌های معاملاتی آنان نیز با سرعت قابل توجهی در حال رشد و تغییر است. با افزایش حجم معاملات و همچنین توسعه و تنوع استراتژی‌های معاملاتی، نظارت دقیق، سریع و هوشمند بر معاملات و رویدادهای بازارها بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. از سویی دیگر این نوع نظارت بر بازار به بیشتر شدن شفافیت و منصفانه بودن بازار و همچنین به جلوگیری از وقوع جرایم مالی کمک قابل توجهی می‌کند. از طرفی با بررسی دقیق‌تر بورس‌های مهم دنیا، مشاهده می‌شود که در سال ۲۰۲۲ بیش از ۸/۱ میلیون دلار در حوزه توسعه فناوری‌های نظارتی سرمایه‌گذاری شده که این نکته تأکید دیگری بر ضرورت نظارت دقیق و هوشمند بر رویدادهای بازار است.
بررسی دقیق‌تر در بورس‌های دنیا حاکی از آن است که این میزان سرمایه‌گذاری مالی در حوزه فناوری‌های نظارتی به توسعه سامانه‌هایی همچون Nasdaq Smarts، NICE Actimize و Trading Technologies اختصاص یافته که با استفاده از روش‌های الگوریتمی مختلف، به شناسایی سریع و دقیق دستکاری‌های احتمالی مرسوم و تعریف‌شده، از جمله دستکاری از طریق هجوم، ظاهرآرایی تابلو، معاملات ضربدری و غیره و همچنین دستکاری‌هایی که با الگوریتم‌های جدید و ناشناخته صورت می‌گیرند، کمک شایانی می‌کنند.
با توجه به این‌که تمایل به ابزارهای نوین مالی حوزه انرژی در ایران نیز رو به افزایش است و با توجه به راه‌اندازی تابلوی معاملات قراردادهای آتی و تابلوی معاملات اوراق گواهی سپرده حامل‌های انرژی در بورس انرژی ایران، سرمایه‌گذاری بیشتر و هدفمند در حوزه توسعه فناوری‌های نظارتی در راستای افزایش شفافیت، رقابت‌پذیری و منصفانه بودن بازار، جلوگیری از وقوع جرایم مالی و بهره‌مندی هر چه بهتر عموم مردم از سرمایه‌های ملی ضروری به نظر می‌رسد.

• رضا خلیل‌زاده – کارشناس اداره نظارت بر بازار بورس انرژی
• شماره ۵۱۳ هفته نامه اطلاعات بورس