مروری بر بزرگترین و مرگبارترین سوانح هوایی جهان در طول تاریخ

سوانح هوایی، تصادف و سقوط هواپیماها از غم انگیزترین اتفاقات ممکن در تاریخ بشریت هستند. در این نوشته نگاهی خواهیم داشت به برخی از بدترین حوادث صنعت هوانوردی تاریخ و مرگبارترین سوانح هوایی و هواپیمایی جهان.

از آغاز ورود انسان به پهنه آسمان و پرواز با انواع هواپیماها و هلی کوپترها، شکل‌های مختلفی از عجیب ترین و دلخراش ترین سوانح هوایی رخ داده و متاسفانه ایران ما نیز سه حادثه هوایی هولناک را تجربه کرده است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

بیشتر بخوانید:

بزرگ ترین، بدترین و مرگبارترین سوانح هوایی و سقوط هواپیماهای دنیا

پرواز ۵۹۳ اروفلوت

• تاریخ حادثه: 13 مارس 1994
• تعداد تلفات: 74 نفر

در ۲۳ مارس ۱۹۹۴، یک هواپیمای ایرباس که از مسکو به مقصد هنگ کنگ در حال پرواز بود، در دامنه تپه‌های سیبری سقوط کرد و تمامی ۷۴ سرنشین آن، شامل ۶۲ مسافر و ۱۲ خدمه، جان باختند. علت این حادثه ورود فرزندان خلبان به کابین و کنترل هواپیما توسط آنها بود.

یاروسلاو کودرینسکی، خلبان پرواز، دختر ۱۲ ساله و پسر ۱۶ ساله خود را به کابین خلبان برد. او با نادیده گرفتن قوانین پرواز، اجازه داد تا فرزندانش روی صندلی خلبان بنشینند. زمانی که هواپیما در ارتفاع ۳۳ هزار پایی بود، دختر خلبان روی صندلی پدر نشست. در آن لحظه سیستم هواپیما در حالت خلبان خودکار قرار داشت. دختر خلبان هیچ حرکتی نمی‌کرد، اما پدر وانمود می‌کرد که کنترل هواپیما در دست اوست و تمامی حرکات به وسیله دخترش انجام می‌شود. پس از او، نوبت به پسر خلبان رسید. او بر خلاف خواهرش به دسته یوک فشار وارد کرد و آن را چرخاند. با این کار، هواپیما از حالت خودکار خارج شد و روی حالت دستی قرار گرفت. خلبانان زمانی متوجه این وضعیت شدند که دیگر دیر شده بود. با وجود تلاش فراوان برای کنترل هواپیما، ارتفاع کم اجازه نداد و هواپیما با کوه‌های سیبری برخورد کرد که منجر به مرگ تمامی سرنشینان شد.

پرواز شماره 752 هواپیمایی اوکراین

• تاریخ حادثه: 8 ژانویه 2020
• تعداد تلفات: 176

سقوط هواپیمای اوکراینی در فرودگاه امام یکی از جدیدترین و عجیب ترین نمونه ها در فهرست مرگبارترین سوانح هوایی جهان است. این هواپیما دقایقی پس از پرواز از فرودگاه، سقوط کرد و تمامی 176 مسافر و خدمه آن جان باختند. علت سقوط بوئینگ 737 اوکراینی بنا بر اطلاعیه رسمی ستاد کل نیروهای مسلح اصابت موشک به صورت غیر عمدی اعلام شد.

پرواز شماره 191 American Airlines

• تاریخ حادثه: ۲۵ می ۱۹۷۹
  تعداد تلفات: ۲۷۲ نفر
  

هواپیمای DC-10 در بعد از ظهر روز جمعه، فرودگاه O’Hare شهر شیکاگو را ترک کرد. اما بلافاصله پس از برخاستن، موتور سمت چپ از مکان خود بر روی بال جدا شد. این مساله موجب چرخش DC-10 در هوا و سقوط آن در فاصله ۱ مایلی باند فرودگاه گردید.

بر اساس اعلام روزنامه Chicago Tribune، هواپیما پس از سقوط به ستونی از آتش تبدیل شد که دود حاصل از انفجار آن تا شعاع ۸ مایلی قابل مشاهده بود. تمامی سرنشینان و خدمه به کام مرگ فرو رفته و این حادثه را علاوه بر قرار دادن در فهرست غم انگیزترین سانحه‌های آمریکا، به یکی از پرتلفات‌ترین و مرگبارترین سوانح هوایی جهان تبدیل نمودند. علت بروز حادثه، اتصالی و ترک ناشی از تعمیرات موتور در بخشی که پیشرانه را به بال متصل می‌نمود اعلام شد.

هواپیمای ایلیوشین II-76 نیروی هوایی سپاه جمهوری اسلامی ایران

تاریخ حادثه: ۱۹ فوریه ۲۰۰۳
تعداد تلفات: ۲۷۵ نفر

در روز ۳۰ بهمن سال ۱۳۸۱، هواپیمای ایلیوشین نیروی هوایی سپاه، در ارتفاع ۳۳۰ پایی کوه‌های سیراچ در نزدیکی شهر کرمان، سقوط کرد. بنا بر گزارشات اعلام شده، وضعیت جوی نامناسب، باد شدید و مه موجب سقوط این هواپیما شد. تمامی سرنشینان این هواپیما از اعضای سپاه پایداران بودند که با کشته شدن خود، یکی از بزرگترین و پرتلفات‌ترین سانحه های هوایی ایران و جهان را رقم زدند.

بر اساس گزارش ASN یا شبکه بین المللی امنیت پرواز، سقوط ایلیوشین در رده پرواز کنترل شده به سمت زمین ﴿Controlled Flight into Terrain) قرار گرفته است.

پرواز شماره 655 ایران ایر

تاریخ حادثه: ۳ جولای ۱۹۸۸
تعداد تلفات: ۲۹۰ نفر

حادثه ایرباس A300 ایران ایر، علاوه بر قرار گرفتن در فهرست بدترین حوادث هوایی جهان ، یکی از بحث برانگیز نمونه‌های تاریخ نیز به حساب می‌آید. این هواپیما که از تهران راهی کشور امارات متحده عربی بود، بر اثر اصابت موشک منفجر شد و تمامی ۲۹۰ نفر سرنشین عادی و خدمه آن کشته شدند. ناو نیروی دریایی آمریکا با نام USS VINCENNES با شلیک موشک‌های زمین به هوای خود، موجب از بین رفتن نزدیک به ۳۰۰ شهروند عادی ایران گردید. این حادثه در جوامع بین المللی به همراه پرواز شماره ۱۷ مالزی، به عنوان دو نمونه از قتل‌ های هوایی دولت‌های آمریکا و روسیه شناخته می‌شوند.

این پرواز، در محدود هوایی ایران و بر فراز آب‌های کشور و در مسیر عادی و تعیین شده در حال حرکت بود. اما بر اساس اعلام دولت ایالات متحده، خدمه ناو جنگی این هواپیما را یک جنگنده F-14A تام کت اشتباه گرفته ﴿؟!﴾ و به همین دلیل و پس از ۱۰ بار تلاش برای تماس و اخطار و پس از نشنیدن پاسخ، تصمیم به پرتاب موشک گرفته‌اند. در سال ۱۹۹۶ و طی مذاکرات و اقامه دعاوی در دادگاه‌ها بین المللی، دولت ایالات متحده آمریکا ابراز همدردی و تاسف عمیق برای از دست رفتن جان انسان‌ها نمود ولی هیچگاه به طور رسمی از ایران عذرخواهی ننمود. بر اساس گزارش روزنامه تلگراف انگلستان، آمریکا با پرداخت رقمی در حدود ۲۱۳.۰۰۰ دلار ﴿معادل ۹۸۰ میلیون تومان با محاسبه دلار ۴.۶۰۰ تومانی در زمان نگارش﴾ برای هر نفر موافقت نمود. ﴿؟﴾

پرواز شماره ۱۷ Malaysia Airline

تاریخ حادثه: ۱۷ جولای ۲۰۱۴
تعداد تلفات: ۲۹۸ نفر

حادثه‌ای مشابه با پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر برای این هواپیما بر فراز بخش شرقی اوکراین اتفاق افتاد. بوئینگ ۷۷۷ این شرکت مالزیایی در خال پرواز از آمستردام هلند به کوالالامپور بود که در نزدیکی مرز روسیه، توسط نیروهای روسی و در جریان جنگ این منطقه مورد اصابت موشک قرار گرفت و یکی دیگر از مرگبارترین سوانح هوایی جهان را رقم زد.

این هواپیما در نزدیکی شهر تورز ﴿Torez) سقوط کرد و تمامی ۲۹۸ سرنشین و خدمه آن کشته شدند. تعداد زیادی از شرکت‌های هوایی پس از هشدارهای ICAO در خصوص وضعیت اضطراری و خطرناک در منطقه کریمه که در اختیار نیروهای نظامی بود، مسیر خود را تغییر داده بودند، اما هنوز هم بسیاری در روت‌های معمول پرواز می‌کردند که Malaysia Arline نیز یکی از آنها بود. در سال ۲۰۱۶، یکی از دادگاه‌های هلند اعلام کرد که این موشک از روسیه به اوکراین منتقل شده بود و وسیله‌ای که این پرتاب را انجام داده بود، یک روز پس از شلیک به خاک روسیه باز گشته است. هنوز هم بین روسیه و اوکراین در خصوص مسبب این ماجرا مناقشاتی وجود دارد.

پرواز شماره 163 Saudi Arabian Airline

تاریخ حادثه: ۱۹ آگوست ۱۹۸۰
تعداد تلفات: ۳۰۱ نفر

نام حادثه پرواز ۱۶۳ هواپیمای لاکهید L-1011 به عنوان مرگبارترین سانحه هوایی تاریخ که علتی غیر از تصادف یا نقص در هنگام پرواز داشته، ثبت شده است. این هواپیما باند فرودگاه ریاض را به مقصد جده ترک کرد ولی دقایقی بعد به علت آتش سوزی در بخش حمل بار، مجبور به بازگشت و فرود اضطراری در فرودگاه شهر ریاض گردید.

اما خلبان به جای باز کردن درهای ایمنی، هواپیما را به سمت باند هدایت کرد و به مدت ۳ دقیقه در آنجا توقف کرد. کل این پروسه در حدود ۲۳ دقیقه زمان برد و زمانی که درهای اضطراری باز شد، تمامی سرنشینان بر اثر دود ناشی از حریق دچار خفگی شده و جان باخته بودند.

پرواز شماره 182 Air India

تاریخ حادثه: ۲۳ ژوئن ۱۹۸۵
تعداد تلفات: ۳۲۹ نفر

این حادثه به عنوان بزرگترین و مرگبارترین حادثه تروریسی زمان خود شناخته شد. بوئینگ ۷۴۷ شرکت هواپیمایی ایر ایندیا ﴿Air India)، در مسیر معمول خود از تورنتوی کانادا به هندوستان بود که بر اثر انفجار یک بمب در بخش حمل بار منفجر شد و در سواحل ایرلند سقوط نمود و تمامی ۳۲۹ نفر خدمه و سرنشینان آن کشته شدند. مسئولیت این بمب گذاری را نیز Babbar Khalsa یکی از افراطیون سیک (Sikh) بر عهده داشت.

بر اساس گزارشات، شخصی به نام سینگ (M Singh) یک چمدان را به مسئولین حمل بار تحویل داده ولی خود سوار هواپیما نشده است. این حادثه موجب شد که انتقادهایی بسیاری به سیستم امنیتی فرودگاه تورنتو وارد شود که به راحتی اجازه ورود بمب و موفقیت آمیز بودن این حمله تروریستی صادر کرده اند. پس از این حادثه که در زمره مرگبارترین سوانح هوایی قرار گرفت، یادبودهای متعددی برای قربانیان در دو کشور ایرلند و کانادا برپا گردید.

پرواز شماره 981 Turkish Airlines

تاریخ حادثه: ۳ مارس ۱۹۷۴
تعداد تلفات: ۳۴۶ نفر

یکی دیگر از مرگبارترین حوادث تاریخ هوانوردی، پرواز شماره ۹۸۱ شرکت هوایی ترکیه بود که در اواسط دهه ۱۹۷۰ میلادی رخ داد. دلیل اصلی این حادثه، نقص در طراحی و ساختار هواپیمای داگلاس DC-10 بود که موجب سقوط این هواپیما به همراه ۳۳۵ سرنشین و ۱۱ خدمه خود، پس از پرواز از فرودگاه Orly شهر لندن در جنگل‌های Ermenonville در شمال شهر پاریس گردید. DC-10 در حال پرواز در مسیر معمول و استاندارد خود از لندل به استانبول بود که دچار این سانحه گردید.

تنها ۱۰ دقیقه پس از ترک فرودگاه اورلی لندن، به دلیل یک مشکل ساختاری، در سمت چپ بخش بار هواپیما از جای کنده شده و موجب تغییر فشار ناگهانی و از بین رفتم سیستم برق، کابل‌های انتقال نیرو و موتور گردید. در نتیجه دماغه هواپیما یه سمت زمین متمایل شد و با توجه به از دست رفتن کنترل، DC-10 با سرعتی در حدود ۸۰۰ کیلومتر در ساعت با درختان برخورد کرد و تمامی سرنشینان و خدمه آن جان باختند.

پس از این حادثه مکانسیم قفل شدن در محفظه بار مورد بازنگری و طراحی دوباره قرار گرفت. این حادثه، در صدر فهرست پر تلفات ترین و مرگبارترین سوانح هوایی کشور فرانسه قرار گرفت و به دومین نمونه در تاریخ اروپا تبدیل گردید.

تصادف ۲ هواپیما بر فراز خاک کشور هندوستان

تاریخ حادثه: ۱۲ نوامبر ۱۹۹۶
تعداد تلفات: ۳۴۹ نفر

مرگبارترین حادثه هوایی جهان که در اثر برخورد دو هواپیما بر فراز آسمان رخ داده، مربوط به تصادف پرواز شماره ۷۶۳ عربستان سعودی و پرواز شماره ۱۹۰۷ هواپیمایی قزاقستان است. این تصادف در سال ۱۹۹۶ میلادی بر فراز شهر Charkhi Dadri در شمال کشور هندوستان اتفاق افتاد.

در این حادثه، هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ عربستانی که از فرودگاه شهر دهلی به پرواز درآمده بود با هواپیمای ایلیوشین II-76 ﴿مشابه به نمونه سقوط کرده سپاه پاسداران در کرمان﴾ که از باند فرودگاه ایندیرا در شهر شیمکنت برخاسته بود، تصادف کرده و تمامی ۳۱۲ سرنشین و ۳۷ خدمه پرواز کشته شده و با ۳۴۹ نفر کشته، یکی از مرگبارترین سوانح هوایی جهان را رقم زدند.

هواپیما ایلیوشین در این حادثه، ارتفاع خود را به ۱۵.۰۰۰ پا کاهش داده ولی پس از زمان اندکی دوباره به ارتفاع ۱۴.۵۰۰ پایی باز می‌گردد. بوئینگ ۷۴۷ سعودی نیز در حال افزایش ارتفاع در جهت مخالف بود و زمانی که مرکز کنترل ترافیک هوایی این فاصله را به دو هواپیما گزارش داد، زمانی برای تغییر ارتفاع باقی نمانده بود. دم هواپیمای قزاقستانی به بال بوئینگ سعودی برخورد کرد و این مساله موجب شد که ۷۴۷ با حرکتی دورانی به سمت زمین سقوط کند. ایلیوشین نیز هر چند حرکتی با نوسان کمتر داشت، اما هنوز هم سرعتی بالا و غیر قابل کنترل داشت که باعث سقوط آن گردید.

بر اساس گزارش یک خلبان نیروی هوایی آمریکا که در حال پرواز در آن ناحیه بود، این حادثه را “برخاستن دود و ابری از آتش” توصیف کرد. دلایل متعددی برای علت این تصادف از جمله ناتوانی و خطای انسانی کاپیتان شرکت هواپیمایی قزاقستان در اجرای دستورالعمل‌های پرواز ذکر شده است.

پرواز شماره 123 Japan Airlines

تاریخ حادثه: ۱۲ آگوست ۱۹۸۵
تعداد تلفات: ۵۲۰ نفر

رتبه نخست در بین مرگبارترین سوانح هوایی در یک هواپیما، مربوط به پرواز شماره ۱۲۳ خطوط هوایی ژاپن در سال ۱۹۸۵ بوده که منجر به از دست رفتن جان ۵۲۰ انسان گردید. بوئینگ ۷۴۷ این شرکت، با کوه تاکاماگاهاران در بخش مرکزی ژاپن برخورد نمود و تنها ۴ نفر پس از حرکت دورانی و برخورد بال با کوه و وازگونی جان سالم به در بردند.

دلیل اصلی این سانحه، نقص در تعمیری بود که ۷ سال پیش بر روی این هواپیما انجام شده بود. کادر پرواز، توانستند این بوئینگ ۷۴۷ را بیش از ۳۰ دقیقه پس از بروز نقص فنی کنترل کرده و در هوا نگه دارند. اما در نهایت این تلاش‌ها بی نتیحه بود و پرواز ۱۲۳ ژاپن، با کوه برخورد و منفجر گردید. پس از این سانحه، یک مزار یادبود در محل سقوط ساخته شد و علاوه بر آن موزه‌ای از دست نوشته‌ها و وصیت نامه‌های سرنشینان این پرواز برای اعضای خانواده نیز احداث شد.

تمامی ۴ زن نجات یافته این پرواز در صندلی‌های میانی بخش عقبی هواپیمای ۷۴۷ استقرار یافته بودند و با وجود شکستگی‌های متعدد در استخوان‌ها و پارگی اعضای داخلی، به دلیل سرعت در امر امداد و کمک نیروهای یک پایگاه ایالات متحده در آن حوالی، توانستند از مرگ نجات پیدا کنند که این مساله اهمیت سرعت در امداد رسانی را حتر در مرگبارترین سوانح هوایی نشان می‌دهد.

فاجعه فرودگاه تنه ریف

تاریخ حادثه: ۲۷ مارس ۱۹۷۷
تعداد تلفات: ۵۸۳ نفر

حجم عظیم تلفات این حادثه، به خوبی گویای ابعاد فاجعه بار بزرگترین سانحه هوایی تاریخ است. اما آنچه که فاجعه فوردگاه تنه ریف جزایر قناری را از سایر نمونه‌ها متفاوت می‌کند، مجموعه‌ای از بی احتیاطی‌ها و خطاهای انسانی است که منجر به وقوع آن گردید. دو بوئینگ ۷۴۷ متلق به خطوط هواپیمایی KLM و Pan Am در سال ۱۹۷۷ میلادی در باند فرودگاه مه گرفته تنه ریف با هم برخورد کردند و رتبه نخست را در مرگبارترین سوانح هوایی تاریخ به خود اختصاص دادند.

هیچ‌کدام از این دو هواپیما قرار نبود در فرودگاه لوس رودئوس ﴿Los Rodeos) حضور داشته باشند ولی به دلیل شرایط اضطراری و بمب گذاری از فرودگاه لاس پالماس (Las Palmas) به آنجا هدایت شده بودند. این تصادف زمانی رخ داد که هواپیمای KLM که در حال شروع به حرکت در باند بود، با Pan Am که در مسیر مخالف قرار داشت و به دلیل عدم دید کافی از مسیر خروجی تعیین شده عبور می‌کند، برخورد نمود. وقتی KLM از مه بیرون آمده و آماده تیک آف می گردد، به ناگاه با پن ام روبرو شده و با وجود تلاش برای گریز از حادثه و انحراف، به بخش میانی و بالایی آن برخورد می‌کند. در این حادثه تمامی سرنشینان هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ شرکت KLM کشته شده ولی ۶۱ نفر از ۳۶۹ مسافر Pan Am جان سالم به در می‌برند.

سخن آخر

همانطور که مشاهده کردید، تعداد زیادی از هواپیماهای ذکر شده در فهرست مرگبارترین سوانح هوایی جهان از انواع با کیفیت ساخت بوئینگ بوده ولی استفاده از محصولات درجه ۱ دلیل قطعی بر عدم وقوع حادثه نخواهد بود. در این حوادث، تمامی سرنشیان و خدمه به کام مرگ فرو رفته و در مواردی معدود مانند پرواز ۱۲۳ خطوط هوایی ژاپن، امداد رسانی به موقع و موثر توانسته جان تعدادی را نجات دهد.

/

دیدگاه شما درباره حوادث هوایی و سقوط هواپیماها چیست؟ از نظر شما چطور می‌توان از این حوادث جلوگیری کرد؟ نظر خود را در بخش کامنت‌ها با ما و سایر کاربران تکراتو به اشتراک بگذارید.