شفقنا زندگی – هزار روز اول عمر، حساس‌ترین مرحله زندگی نسبت به شرایط اقتصادی و فقر خانواده است، لذا حمایت اجتماعی خانواده‌های آسیب‌پذیر در این دوران اهمیت دوچندانی دارد. دوره قبل از تولد، فرصت خیلی خوبی برای اصلاح سبک زندگی و آموزش یافتن والدین است، پس بهتر است تمامی تغییرات در سبک زندگی از تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی گرفته تا صبوری و گذشت در روابط زناشویی، در این دوران به فعل برسد و با تمرین در وجود زن و شوهر تا حد امکان نهادینه شود.
به گزارش شفقنا زندگی به نقل از اطلاعات، هزار روز طلایی به هزار روز اول زندگی کودک از لحظه لقاح تا رسیدن به دوسالگی (۲۴ ماهگی) اشاره دارد. این زمانی است که مغز، بدن و سیستم ایمنی به طور قابل توجهی رشد و توسعه می‌یابد. در دوران بارداری، سطح سلامت، تغذیه و استرس شما می‌تواند بر آینده کودک شما تأثیر بگذارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد، محیط فیزیکی، تغذیه و روابط او می‌تواند تأثیری مادام‌العمر بر سلامت و تندرستی او داشته باشد.
خانم باردار باید در جامعه و خانواده تکریم شود. براساس مطالعاتی که در انگلستان روی حدود ۱۴ هزار خانم باردار انجام گرفت و وقتی فرزندان آن‌ها به چهارسالگی رسید تکرار شد، پژوهشگران مشاهده کردند احتمال داشتن مشکلات رفتاری در بچه‌هایی که وقتی در شکم مادر بودند، در خانه آن‌ها دعوا و فشارهای عصبی زیاد بود ۲.۶ برابر دیگران است.
سرمایه‌گذاری درست
دکتر نوذر نخعی، استاد پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، می‌گوید: صاحبنظران بر این عقیده اند که اگر کشورها و خانواده ها، بخش اعظم سرمایه گذاری و وقت خود را صرف کودکان سنینِ قبل از ورود به مدرسه به ویژه اوان طفولیت نمایند، در سال های آتی بیشترین محصول را برداشت خواهند نمود. در این میان مهم ترین سنی که تأکید زیادی بر آن می شود، هزار روز اول است.
با توجه به تأثیرات بسیار عمیق و ماندگار این هزار روز بر سلامت انسان، چه جسمی و چه روانی، بسیار خوب است خانواده‌ها با رعایت نکات مهم در قبال فرزندشان در این روزهای طلایی و تکرارنشدنی آشنا شوند. هزار روز اول زندگی حتی می‌تواند در توسعه یک کشور، تعیین‌کننده باشد. هزار روز اول زندگی یعنی دورانی که جنین در شکم مادر است (۲۷۰ روز) و دو سال اول زندگی (۳۶۵ روز سال اول و ۳۶۵ روز سال دوم).
این استاد دانشگاه می‌افزاید: مهمترین فایده‌ای که توجه به هزار روز طلایی برای ما دارد این است که می‌توانیم با پرسیدن از پدر و مادر خود درخصوص این که شرایط ما در آن مدت زمان چگونه بوده است، به یک خودآگاهی برسیم. هزار روز اول زندگی می‌تواند در بعد اقتصادی، توسعه مملکت، زندگی زناشویی، انتخاب مدیر، خودآگاهی و پی بردن به رفتارهای خودمان مفید باشد؛ چیزی که ما معمولا از آن غافل هستیم.
یک مطالعه که توسط یکی از سه اقتصاددان برجسته دنیا یعنی پروفسور جیمز هکمن آمریکایی انجام شده است، این مسأله را ارزیابی می‌کند که اگر برای زندگی خود در سنین مختلف سرمایه‌گذاری کنیم، کجا بیشترین بازگشت سرمایه را خواهیم داشت و کجا مکلف هستیم که بیشترین هزینه را بکنیم؟
این مطالعه نشان داد هرچه سرمایه‌گذاری در سنین قبل از مدرسه بیشتر شود بیشترین بازگشت سرمایه رخ خواهد داد که اوج آن در دو سال اول زندگی است. مطالعه‌ای که در کشور جامائیکا انجام شد نشان داد رسیدگی به مادران باردار تا زمانی که کودک آن‌ها دو ساله می‌شود، باعث افزایش سرانه درآمد تا ۲۵ درصد خواهد شد.
پروفسور هکمن که برنده جایزه نوبل اقتصاد شده است می‌گوید سرمایه‌گذاری یک دلار در هزار روز اول زندگی، باعث ذخیره شدن سرمایه مملکت به میزان ۳ تا ۱۷ دلار می‌شود.
نویسنده کتاب «هزار روز اول فرزندم» ادامه می‌دهد: در یک مطالعه انگلیسی، تعداد ۱۳ هزار و ۶۰۰ نفر مادر باردار در طول چهار سال مورد بررسی قرار گرفتند که چه عواملی تعیین‌کننده مشکلات رفتاری در کودکان آن‌هاست. دراین مطالعه زنان به چهار دسته تقسیم شدند، دسته اول زنانی که در زمان بارداری مورد خشونت قرار گرفته‌اند، دسته دوم زنانی که بعد از به دنیا آمدن کودک مورد خشونت قرار گرفته‌اند، دسته سوم هم در بارداری و هم بعد از آن مورد خشونت قرار داشتهاند. گروه چهارم مادران بارداری بودند که زمان بارداری را در شرایط آرام طی کرده بودند. خشونت می‌تواند عاطفی باشد و صرفا خشونت فیزیکی مطرح نیست.
در دسته اول، مشکلات رفتاری در چهار سالگی کودکان ۱.۳ برابر بیشتر مشاهده شد، در گروه دوم دو برابر و در گروه سوم نیز ۲.۶ برابر.
نقش مادران
نخعی در پاسخ به این سوال که آیا شکم درد یا کولیک کودکان، ارتباطی با عوامل اجتماعی و عاطفی در دوران بارداری دارد یا خیر می‌گوید: نتایج نشان داده است سطح سواد زیر هشت کلاس مادر، سه برابر، وجود خشونت خانگی، ۹/۸ برابر، سیگار کشیدن مادر دو برابر و بداخلاق بودن مادر دو برابر احتمال بروز کولیک را در کودکان افزایش می‌دهد.
یک مطالعه دیگر که بر روی زنان باردار انجام شد و تا پنج سال ادامه داشت، نشان داد اگر زن از طرف شریک جنسی خود (که در کشور ما منظور همان همسر است) مورد خشونت قرار گرفته و دچار استرس شود، دچار افسردگی شده و احتمال سیگار کشیدن وی افزایش پیدا می‌کند. در این حالت، حرف زدن کودک با تأخیر انجام می‌شود. یکی از مؤلفه‌های تعیین‌کننده دیر حرف زدن کودکان این است که در شکم مادر و در دو سال اول زندگی، شرایط مساعدی نداشته باشند.
این که حرف زدن کودک در چه سنی اتفاق بیفتد ارتباطی با ضریب هوشی وی ندارد اما شرایط روحی و روانی مادر بر این قضیه مؤثر است و اگر نامساعد باشد احتمال دیر به حرف آمدن کودک پنج برابر می‌شود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌افزاید: اگر به کودکی توجه کافی شود و به اندازه کافی در دوسال اول محبت ببیند هیپوکامپ که بخشی کوچک در مغز اوست دو برابر می‌شود و این نشان‌دهنده اهمیت موضوع است. رشد هیپوکامپ باعث تقویت حافظه، پیشگیری از آلزایمر و تعاملات اجتماعی مثبت می‌شود.
در مطالعه‌ای بر روی میمون‌ها که یک تحقیق چندمیلیون دلاری است و در چند مجله مشهور دنیا چاپ شده، میمون‌ها به سه دسته تقسیم شدند، یک گروه آن‌ها در آغوش مادر بودند، یک گروه در ۳۷ روز اول در فضای متفاوت و با امکانات فراوان قرار داشتند که به آن‌ها رسیدگی می‌شد و گروه آخر در کنار شیشه آب داغ بودند.
بعد از گذشت زمان، در میمون‌های نر گروه سوم، دیابت و فشار خون بیشتر دیده می‌شد. میمون‌های گروه دوم دچار ریزش مو می‌شدند و اگر زخمی در بدن آن‌ها ایجاد می‌شد زود خوب نمی‌شد. نتایج نشان داد اثرات مخرب جدایی زودهنگام از مادر بر روی میمون‌ها نمی‌تواند با یک زندگی اجتماعی بعد از آن جبران شود. مادران باید توجه کنند که اولویت زندگی آن‌ها کار نباشد و بیشتر از همه به فرندان خود توجه داشته باشند.
نخعی تأکید می‌کند: نقش پدر نیز در زندگی خیلی مهم است. واژه‌ای در مطالعات به کار برده می‌شود تحت عنوان dady factor یا «عامل بابا» که نقش بسیار مهمی در رشد عاطفی، رفتاری و شخصیتی افراد دارد.
پیشگیری آغازین
نخعی می‌گوید: مطالعه دیگری وجود دارد که در شاخص‌های آن، اگر کودک خانواده‌ای با مشکلات عاطفی داشته باشد احتمال این که در آینده سیگاری شود ۲/۲ برابر و احتمال چاقی مفرط او ۶/۱ برابر می‌شود. استرس بیشترین تأثیر را در چاقی دارد.
افرادی که در دوران کودکی، تجارب منفی متعددی را پشت سر گذاشته باشند، احتمال آن که در بزرگسالی اقدام به خودکشی کنند ۱۲ برابر است، احتمال الکلی شدنشان ۴/۷ برابر و احتمال تزریقی شدنشان ۱۰ برابر. همچنین احتمال بروز بیماری‌های قلبی در آن‌ها ۲/۲ برابر، سرطان دو برابر، سکته مغزی ۴/۲ برابر، برونشیت و آسم ۱/۳ برابر و دیابت ۶/۱ برابر می‌شود.
این نویسنده نامدار کتاب‌های پزشکی می‌افزاید: البته این‌ها توجیه کننده رفتار بد ما نیست که بگوییم چون پدر و مادر بدی داشته‌ایم این‌گونه شده‌ایم. از ۱۸ سالگی به بعد، تئوری انتخاب وجود دارد که تأکید می‌کند ما در این سن به خودآگاهی می‌رسیم و می‌توانیم روش زندگی خود را انتخاب کنیم.
عبارتی که اخیرا در انگلستان مطرح شده، «پیشگیری آغازین» است که می‌گوید مهم ترین سن پیشگیری از بیماری در هزار روز اول زندگی است. یعنی اگر شما می‌خواهید از بیماری‌های مختلف کودکتان در آینده پیشگیری کنید بهترین زمان در شکم مادر و یک سال اول زندگی است. دراین مطالعه گفته می‌شود اساسی‌ترین اقدامات یک دولت در زمینه پیشگیری از بیماری‌ها باید در همین سن متمرکز شود که می‌تواند خیلی در پیشگیری مؤثر باشد.
سه رشته اصلی در هزار روز اول زندگی وجود دارد.یکی سلامت تغذیه‌ای است، یعنی مادر باردار باید از نظر تغذیه در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد. دوم سلامت عاطفی است، یعنی از نظر عاطفی شرایط خانه برای او مناسب باشد و سوم سلامت جسمی است که برای مادر باردار و کودک یک تا دو ساله مطرح می‌شود.
توصیه‌های مهم
کارشناسان، توصیه‌هایی برای هزار روز طلایی زندگی دارند: به حداقل رساندن استرس‌های روانی هنگام بارداری، حمایت عاطفی از مادر باردار و شیرده و حفاظت وی از استرس های قابل اجتناب، حمایت عاطفی از شیرخوار و محبت کردن به وی و پرهیز از تندی و پرخاشگری و بی حوصلگی، بالا رفتن سطح رضایت زناشویی خانواده ها به وسیله صبوری، گذشت و همدلی، حمایت اجتماعی خانواده های آسیب پذیر توسط دولت، اقوام و خیرین، ورزش و فعالیت فیزیکی کافی، مأنوس شدن با طبیعت و فضای سبز، ممنوعیت استفاده از تلویزیون، موبایل و بازی های کامپیوتری برای کودکان زیر دو سال با توجه به آخرین توصیه انجمن متخصصین کودکان آمریکا، تقویت و طبیعی نمودن میکروبیوم (ذخیره میکروبی) بدن از طریق ترویج تغذیه با شیر مادر، کاستن از موارد سزارین، پرهیز از مصرف بی رویه آنتی‌بیوتیک در انسان و دام و طیور، پرهیز از مصرف غذاهای کنسرو شده، خوردن غذا در شرایط آرام و به همراه خانواده، پرهیز از پرخوری، گرسنگی دوره ای و استراحت دادن به دستگاه گوارش، پرهیز از مواجهه با محیط آلوده به مواد شیمیایی و سموم، تغذیه مناسب و دوری جستن از غذاهای پرچرب، شور و بسیار شیرین در دوران بارداری، پرهیز از علاقهمند کردن کودک به غذاهای بسیار شور و شیرین و پرچرب (از قبیل نوشابه، کیک خامه ای، پیتزا، چیپس و شکلات)، از طریق پرهیز مادر در دوران بارداری، عدم استفاده والدین از فستفود و نوشابه هنگامی که کودک بر سر سفره می نشیند تا خود الگوی مناسبی برای کودک باشند
source
کلاس یوس