چرا برخی افراد همیشه ساعت ۳ یا ۴ صبح بیدار می‌شوند؟

سحرخیز بودن و داشتن برنامه خواب منظم می‌تواند مزایای بسیار زیادی داشته باشد. هرچند برخی افراد همیشه به‌صورت ناخواسته بیدار شدن در ساعت 3 یا 4 صبح را تجربه می‌کنند. این مسئله عموما پس از همه‌گیری کرونا رواج یافته است.

اینترنت سبب شده است که اطلاعات با سرعت و وسعتی باورنکردنی در اختیار همه قرار بگیرد. به‌ همین‌خاطر نیز می‌توان گفت که میزان آگاهی افراد نسبت به نسل‌های گذشته افزایش یافته است. با وجود این، اطلاعات غلط نیز با سرعتی عجیب در سرتاسر جهان پخش می‌شوند. یکی از این موارد دلیل‌ ها و مزیت‌های عجیبی است که برای بیدار شدن در 3 یا 4 صبح عنوان می‌شود.

دلایل مختلف بیدار شدن در ساعت 3 یا 4 صبح و راهکارهای برطرف کردن مشکل

طبیعتا اگر شب خیلی دیر به‌ خواب نروید و صبح هم نسبتا زود بیدار شوید، احساس شادابی بیشتری خواهید داشت؛ اما این واقعیت باعث نمی‌شود که بیدار شدن در 3 یا 4 صبح عادت خوبی قلمداد شود. در واقع حتی می‌توان گفت که این عادت مشکلات مختلفی را هم ایجاد خواهد کرد.

دکتر گری موری، استاد سلامت روان دانشگاه فناوری سوینبرن استرالیا با انتشار مقاله‌ای در اخبار علمی به توضیح این مسئله پرداخته است. اگر شما نیز همیشه بین ساعت 3 تا 4 صبح بیدار شده و به سقف خیره می‌شوید، باید بدانید که تنها نیستید. این پدیده توسط یک‌سوم افراد گزارش شده و پس از همه‌گیری کرونا نیز روند افزایشی داشته است.

دکتر موری بر این باور است که بیدار شدن و نگران بودن در 3 صبح کاملا از نظر انسانی عادی و قابل‌ درک محسوب می‌شود. هرچند که لزوما عادت سالمی نیست. البته جالب است بدانید که انسان بارها در طول شب بیدار می‌شود؛ اما چنین چیزی را به‌خاطر نمی‌آورد. همچنین خواب در نیمه دوم شب نسبتا سبک است.

هرچند وقتی که شما دچار استرس و نشخوار ذهنی می‌شوید، ذهن هوشیاری بیشتری خواهد داشت. در واقع استرس باعث می‌شود که کاملا آگاهانه در 3 یا 4 صبح بیدار شوید. البته استرس تنها عامل تاثیرگذار در این زمینه نیست. پژوهش‌های انجام شده در حوزه پزشکی و سلامت نشان می‌دهد که برنامه زندگی آشفته، گذراندن زمان زیادی از روز برای خواندن اخبار منفی و نبودن هوای تازه در اتاق خواب همگی باعث می‌شوند که نصفه‌شب بیدار شوید.

در سمت مقابل دانشمندان پیشنهاد می‌کنند که افراد همیشه ساعت مشخصی در صبح بیدار شوند و پیش از احساس خواب‌آلودگی به تخت نروند. در این حالت بدن عادت خواهد کرد که زمان بیدار شدن مثلا ۷ صبح است. همچنین شما باید در طول روز کمی روابط اجتماعی خود را تقویت کرده و از تنهایی اجتناب کنید. در این حالت مغز متوجه می‌شود که طول شب تنها فرصت برای استراحت و خواب است.

تاکنون به برخی از دلایل بیدار شدن در ساعت 3 یا 4 صبح پرداخته‌ایم؛ اما سوال مهم اینجاست که چرا ما دقیقا در این ساعت‌ها بیدار می‌شویم. برخی این مسئله را به چرخه خواب افراد مربوط می‌دانند. اکثر ما بین ساعت ۱۱ تا ۱۲ شب می‌خوابیم و حدود ۷ یا ۸ صبح کاملا بیدار می‌شویم. ساعت 3 یا 4 صبح دقیقا وسط این بازه زمانی قرار می‌گیرد.

همچنین در طول شب ما معمولا چرخه‌های مختلفی از خواب با حرکت سریع چشم (REM) و خواب با حرکت آرام چشم (non-REM) را تجربه می‌کنیم. هرکدام از این چرخه‌ها نیز از نظر راحتی بیدار شدن متفاوت هستند. در واقع به‌نظر می‌رسد که اکثر افراد هر شب ساعت مشخصی می‌خوابند و بین ساعت 3 و 4 صبح در سبک‌ترین قسمت از خواب خود هستند. دلایلی از جمله استرس و خواندن اخبار منفی نیز باعث می‌شود که در همان لحظه کاملا آگاهانه بیدار شوید.

برخی افراد تصور می‌کنند که چرخه‌های خواب بدن به‌صورت تکراری و یکسان هستند. هرچند طول هرکدام از این چرخه‌ها در طول شب با دیگری فرق می‌کند. در واقع هرچقدر به صبح نزدیک‌تر می‌شویم، میزان چرخه خواب REM افزایش می‌یابد. بدین‌ترتیب ما زمان بیشتری را به‌صورت خواب سبک تجربه می‌کنیم.

البته برخی از دانشمندان دلیل دیگری را برای بیدار شدن در ساعت 3 یا 4 صبح مطرح می‌کنند. به‌باور این افراد مشکل اصلی به رویاهای مبتنی بر نگرانی مربوط می‌شود. البته منظور از این دست رویاها کابوس‌هایی نیست که در آن یک اژدهای غول‌پیکر شما را دنبال می‌کند، بلکه مسئله بیشتر به کارهای ناتمام شما در طول روز مربوط است. در این حالت مغز سطح بیشتری از هوشیاری را حفظ می‌کند تا کار موردنظر تمام شود.

در واقع سبک زندگی مدرن باعث شده که حتی در طول شب نیز مغز انسان آرامش نداشته باشد. در این حالت دانشمندان توصیه می‌کنند که یک دفترچه را کنار تخت خود داشته باشید و کارهای خود را به‌صورت برنامه‌ریزی شده در آن بنویسید. با اینکار مغز آرامش بیشتری خواهد داشت. همچنین نوشتن نگرانی‌ها و عوامل استراس‌زا نیز می‌تواند برای برخی افراد مفید باشد. پیشتر نیز پژوهشی نشان داده بود که اگر تنها ۵ دقیقه را پیش از خواب صرف نوشتن برنامه‌های روز بعد خود بکنید، سریع‌تر خوابتان می‌برد.

کالین اسپی، استاد خواب‌شناسی دانشگاه آکسفورد نیز این روش را مفید می‌داند. وی تاکید می‌کند که در اکثر مواقع افراد پس از بیدار شدن در 3 یا 4 صبح به نگرانی های روزمره خود فکر می‌کنند. به‌ همین‌خاطر مشخص کردن تکلیف کارهای مختلف پیش از خواب می‌تواند بیشترین تاثیر را داشته باشد.

البته تمامی دلایل و راهکارهای گفته شده برای بازه‌های زمانی کمتر از سه ماه هستند. اگر شما برای بیش از ۳ ماه هر شب بیدار می‌شوید، حتما باید به یک پزشک مراجعه کنید. پس از سه ماه هرگونه مشکل در خواب می‌تواند به یک عادت و الگو در مغز شما تبدیل خواهد شد. در این زمان حتی اگر عامل اصلی را نیز از بین ببرید، مشکل بیدار شدن در نیمه‌شب حل نمی‌شود.

در واقع ممکن است زندگی شما بدون استرس باشد و اخبار منفی را دنبال نکنید. یا اینکه همه کارهای خود را به‌صورت منظم انجام دهید؛ اما باز ساعت 3 یا 4 صبح بیدار شوید. در این مرحله باید برای درمان بیماری بی‌خوابی اقدام کرد چراکه فرد به رفتاردرمانی شناختی (CBT) برای تغییر الگوهای مغز نیاز دارد.

بیشتر بخوانید: این شش عادت به شما کمک می کنند سریع تر و بهتر بخوابید نویز صورتی چیست و چگونه می‌تواند به خواب بهتر ما کمک کند؟ اگر کمتر از ۵ ساعت می‌خوابید، هیچ فرقی با راننده‌های مست ندارید!