تأثیر فناوری و رسانه‌های اجتماعی بر وسواس فکری-عملی

به گزارش شفقنا زندگی به نقل از سواد زندگی؛ توسعه توانمندی‌های فردی؛ مریم طرزی– در دنیای امروز، رسانه‌های اجتماعی به یکی از ارکان اصلی زندگی روزمره تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها نه تنها به ارتباطات انسانی کمک می‌کنند، بلکه تأثیرات عمیقی بر سلامت روان افراد دارند. یکی از این تأثیرات، ارتباط بین استفاده از رسانه‌های اجتماعی و  وسواس  (OCD) است.

 چگونگی تأثیر تکنولوژی و رسانه‌های اجتماعی بر وسواس

 تعریف وسواس فکری-عملی (OCD)

وسواس فکری-عملی یک اختلال روانی است که با افکار و تصورات ناخواسته (وسواس‌ها) و رفتارهای تکراری (اعمال) مشخص می‌شود. افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند، معمولاً در تلاش برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌های خود، به انجام اعمال تکراری می‌پردازند. این اختلال می‌تواند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد و روابط اجتماعی او را تحت تأثیر قرار دهد.

اختلالات اضطرابی شایع ‌ترین مشکلات بهداشت روانی هستند.حدود ۲۰ درصد از بزرگسالان (یعنی یک نفر از هر پنج نفر) زمانی از زندگی‌ شان اضطراب بالینی شدید خواهند داشت.

در مورد اختلال وسواسی اجباری ۲ تا ۳ درصد از جمعیت بزرگسالان مبتلا می‌شوند، یعنی از هر ۴۰ نفر یک نفر.اکثر افراد در اواخر دهه‌ ی دوم یا اوایل دهه‌ ی سوم زندگی ‌شان دچار اختلال وسواسی اجباری می ‌شوند، یعنی زمانی که در اکثر جوامع، افراد مستقل ‌تر شده و با مسئولیت‌ های بیشتری مواجه می‌شوند.

 رسانه‌های اجتماعی و وسواس

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به دو شیوه اصلی بر وسواس تأثیر بگذارند: تشدید علائم و تسهیل مدیریت آنها.

الف) تشدید علائم

استفاده مفرط از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و وسواس در افراد شود. به عنوان مثال:

• مقایسه اجتماعی

افراد به طور مداوم خود را با دیگران مقایسه می‌کنند. این مقایسه می‌تواند منجر به احساس ناکافی بودن و افزایش وسواس در مورد تصویر بدن، موفقیت شغلی و روابط شخصی شود (Vogel et al., 2014).

در حال حاضر ما در جامعه ای زندگی می کنیم که انگار تمایز را برنمی تابد و می خواهد همه از نظر ظاهر و بدن یک شکل و برابر باشند.

این جامعه شرمی دائمی را در همه کسانی که با دیدن بازتاب های خود، خود را متفاوت و حتی معیوب می دانند، القا می کند .

وحشت این موضوع زمانی دو چندان می شود که این اتفاق بیشتر در اوایل زندگی در دوران کودکی و نوجوانی به بعد رخ می دهد.

بنا بر آمارهایی که اخیراً گاردین منتشر کرده است ، از هر چهار کودک زیر ۱۲ سال، سه نفر از بدن خود خجالت می کشند، و چهره خود راضی نیستند.

شاید اکنون پدیده‌هایی مانند شرمساری بدن به نوعی آزار و اذیت روزانه به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده اند.

احساس شرمساری از بدن و صورت و تصویر خود در افرادی که مستعد ابتلا به وسواس هستند، یا به ویژه افرادی که وسواس اجباری دارند،بیشتر است.

• دریافت اطلاعات منفی:

اخبار و اطلاعات منفی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، می‌تواند اضطراب را افزایش دهد. افراد ممکن است به طور مداوم در جستجوی اطلاعاتی باشند که وسواس‌هایشان را تأیید کند (Keles et al., 2020).

لوگان جونز ، روانشناس دارای مجوزPsyD، می گوید:” از آنجایی که عناوین پر سر و صدا توجه بیشتری را به خود جلب می کند؛ اغلب رسانه ها بر گزارش حوادث و اخبار منفی تمرکز می کنند و به ندرت خبر مثبتی را منتشر می کند. دریافت زیاد این نوع اخبار ، چه بصورت فعال و چه غیرفعال ، می تواند بسیار سمی باشد و آنچه می شنوید بر سلامت روان شما تأثیر می گذارد.”

آلیس میلر، روانشناس معروف، می گوید: “خواندن مداوم اخبار می تواند مضر باشد زیرا قرار گرفتن مداوم در معرض اطلاعات منفی می تواند بر مغز ما تأثیر بگذارد. وقتی ما تهدیدی را تجربه می کنیم. مغز ما واکنش مبارزه یا گریز را فعال می کند و سیستم های بدن ما نیز بر این اساس واکنش نشان می دهند”.

دریافت اخبار می تواند سیستم عصبی سمپاتیک را فعال کند ، که باعث می شود بدن شما هورمون های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین را ترشح کند. سپس ، هنگامی که بحرانی در حال رخ دادن است و ما این واکنش استرس را بیشتر تجربه می کنیم؛ علائم جسمی ممکن است ظاهر شود. برخی از شایع ترین علائم عبارتند از خستگی ، اضطراب ، افسردگی و مشکل در خواب.

• فشار برای ارائه تصویر کامل:

نیاز به نمایش یک زندگی ایده‌آل در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند فشار روانی زیادی به افراد وارد کند و وسواس‌هایی درباره تصویر عمومی ایجاد کند (Fardouly et al., 2015).

ب) تسهیل مدیریت

با این حال، رسانه‌های اجتماعی همچنین می‌توانند به عنوان ابزاری برای مدیریت وسواس عمل کنند:

• دسترسی به منابع حمایتی:

گروه‌ها و انجمن‌های آنلاین می‌توانند فضایی برای به اشتراک‌گذاری تجربیات و دریافت حمایت فراهم کنند. این حمایت اجتماعی می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و اضطراب کمک کند (Hussain Griffiths, 2008).

• آموزش و آگاهی:

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بستری برای آموزش درباره وسواس و روش‌های درمان آن فراهم کنند. اطلاعات صحیح و مفید می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با اختلال خود کنار بیایند (Chou Edge, 2012).

۳. تأثیرات مثبت و منفی تکنولوژی

تکنولوژی به طور کلی دارای دو جنبه مثبت و منفی است. از یک سو، اپلیکیشن‌ها و برنامه‌هایی وجود دارند که می‌توانند به مدیریت علائم وسواس کمک کنند. از سوی دیگر، استفاده نادرست از تکنولوژی می‌تواند باعث تشدید علائم شود.

 جنبه‌های مثبت

• برنامه‌های درمانی آنلاین: بسیاری از برنامه‌ها و وب‌سایت‌ها وجود دارند که به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای را یاد بگیرند و علائم خود را مدیریت کنند.

• دسترسی به مشاوره آنلاین: مشاوره آنلاین می‌تواند راهی موثر برای افرادی باشد که نمی‌توانند به صورت حضوری درمان شوند.

 جنبه‌های منفی

• افزایش وابستگی: افراد ممکن است به رسانه‌های اجتماعی وابسته شوند و زمان زیادی را صرف آن کنند که این موضوع می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و وسواس شود.

• حساسیت به انتقادات: نظرات منفی یا انتقادات در فضای آنلاین می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روان افراد داشته باشد.

 نتیجه‌گیری

تأثیر تکنولوژی و رسانه‌های اجتماعی بر وسواس پیچیده است. در حالی که این پلتفرم‌ها ممکن است علائم وسواس را تشدید کنند، اما همچنین می‌توانند ابزارهایی برای تسهیل مدیریت این اختلال باشند. آگاهی از این تأثیرات و استفاده متعادل از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با چالش‌های مرتبط با وسواس کنار بیایند.

▎منابع تکمیلی:

۱. Vogel, D. L., Wester, S. R., Larson, L. M. (2014). “Avoidance and the role of social comparison in the relationship between social anxiety and self-esteem.” *Journal of Counseling Psychology*, 61(2), 195–۲۰۳.

۲. Keles, B., McCrae, N., Grealish, A. (2020). “A systematic review: The impact of social media on mental health among young people.” *Journal of Mental Health*, 29(3), 254–۲۶۵.