24 اسفند 1403 ساعت 10:07
محققان خبر از کشف شبکه کانال های ۳۰۰۰ ساله تمدن بین النهرین در عراق دادند. این کشف، مهندسی آب پیشرفته و سیستم آبرسانی تمدن باستانی اریدو را آشکار می‌کند.
تصور کنید در سرزمینی خشک و گرم، یک تمدن باستانی چنان شبکه‌ای از کانال‌های آبیاری ساخته که نه تنها نیاز هزاران مزرعه را برطرف کرده، بلکه پایه‌های یک امپراتوری را تقویت کرده است. این تصویر اکنون به لطف کشفی خارق‌العاده در جنوب عراق واقعیت یافته است. باستان‌شناسان موفق شده‌اند شبکه‌ای وسیع از کانال‌های آبیاری متعلق به تمدن بین النهرین را کشف کنند که بیش از ۳۰۰۰ سال پیش، آب رودخانه فرات را به مزارع منطقه اریدو می‌رساند. این کشف، پرده از اسرار مهندسی خارق‌العاده نیاکان ما برمی‌دارد.
مهندسی آب؛ شاهکار تمدنی گمشده در ۳ هزار سال پیش
بر اساس مطالعه‌ای که در نشریه معتبر Antiquity منتشر شده، پژوهشگران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین‌شناسی و تصاویر پهپادی، هزاران کانال آبیاری را در نزدیکی شهر بصره امروزی شناسایی کرده‌اند. طول برخی از این کانال‌ها به ۹ کیلومتر می‌رسد! این شبکه پیچیده، آب را از رودخانه فرات به بیش از ۷۰۰ مزرعه باستانی هدایت می‌کرد و نشان می‌دهد ساکنان بین‌النهرین چگونه با چالش‌های محیطی دست و پنجه نرم کرده و کشاورزی را به سطحی پیشرفته رساندند.
دکتر جعفر جاثری، سرپرست این تحقیق از دانشگاه دورهام انگلستان، می‌گوید:
این کشف نه تنها درک ما از سیستم‌های آبیاری باستانی را متحول می‌کند، بلکه هوش و انعطاف‌پذیری کشاورزان آن دوران را به نمایش می‌گذارد. آن‌ها با کم‌ترین امکانات، شبکه‌ای طراحی کردند که قرن‌ها پایدار ماند.
چرا این کشف منحصربه‌فرد است؟
منطقه اریدو، یکی از کهن‌ترین شهرهای شناخته شده جهان (با قدمتی حدود ۵۴۰۰ سال پیش از میلاد) است که در امتداد رود فرات و نزدیک خلیج فارس قرار داشت. جالب اینجاست که تغییر مسیر رود فرات در هزاره اول پیش از میلاد، این منطقه را خشک کرد و ساکنانش را مجبور به ترک آن نمود. این اتفاق به ظاهر ناگوار، باعث شد شبکه کانال‌ها زیر لایه‌ای از خاک دست‌نخورده باقی بماند و امروز به عنوان گنجینه‌ای باستانی کشف شود.
پژوهشگران در این مطالعه موفق شدند بیش از ۲۰۰ کانال اصلی و فرعی و ۴۰۰۰ کانال کوچک‌تر را نقشه‌برداری کنند. آن‌ها همچنین الگوی منظمی از مزارع را شناسایی کردند که هرکدام با کانال‌های اختصاصی احاطه شده بودند. علاوه بر این، محققان توانستند اثبات کنند که این شبکه در طول قرن‌ها به‌تدریج توسعه یافته و احتمالا همه کانال‌ها همزمان فعال نبوده‌اند.
بین‌النهرین (به معنای سرزمین میان دو رود) که بخش‌هایی از عراق، سوریه، ایران، کویت و ترکیه امروزی را شامل می‌شد، خاستگاه تمدن‌های درخشانی چون بابل و آشور بود؛ اما این کشف جدید ثابت می‌کند که موفقیت این تمدن‌ها تنها مدیون موقعیت جغرافیایی نبوده، بلکه مدیریت هوشمندانه آب کلید راز بقای آن‌ها بوده است.
جالب است بدانید که ساکنان اریدو نه تنها از آب برای آبیاری استفاده می‌کردند، بلکه با احداث کانال‌های انشعابی، جلوی سیلاب‌های مخرب را نیز می‌گرفتند. این یافته‌ها، تمدن بین النهرین را به‌عنوان پیشگام مهندسی هیدرولیک در تاریخ تمدن بشری معرفی می‌کند.
این کشف، سوالات جذابی را مطرح می‌کند:
آیا تغییرات اقلیمی یا مدیریت نادرست آب، عامل خشک شدن منطقه و مهاجرت ساکنان بود؟ آیا فناوری‌های مشابهی در دیگر تمدن‌های همسایه مانند مصر باستان نیز وجود داشته است؟ چگونه می‌توان از این الگوهای باستانی برای مقابله با بحران آب امروز الهام گرفت؟
پژوهشگران امیدوارند با ادامه کاوش‌ها، به رمز و رازهای بیشتری از زندگی اجتماعی، اقتصادی و مذهبی این تمدن دست یابند.
/
source