دانشمندان به‌تازگی طولانی‌ترین مولکول‌های آلی را که تاکنون در مریخ مشاهده شده‌اند، کشف کرده‌اند؛ مولکول‌هایی که شباهت زیادی به مولکول‌های تولیدشده توسط حیات روی زمین دارند. مریخ، چهارمین سیاره از خورشید و یکی از جذاب‌ترین مقاصد برای جست‌وجوی حیات فرازمینی توسط انسان، بار دیگر توجه محققان را به خود جلب کرده است.
مریخ امروزی محیطی نامناسب برای حیات دارد؛ دمای آن به‌شدت نوسان می‌کند، جو نازکی دارد و به نظر می‌رسد آب مایع روی سطح آن وجود ندارد. اما پژوهشی جدید که امروز در نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده، نشان می‌دهد مولکول‌های بزرگ کشف‌شده در مریخ ظاهراً هم‌سن حیات روی زمین هستند و این موضوع پرسش‌هایی درباره فعالیت زیستی در مریخ باستانی مطرح می‌کند.
این مولکول‌ها زنجیره‌های بلند کربنی هستند که تا ۱۲ اتم کربن پی‌در‌پی دارند. این مولکول‌ها حدود ۳.۷ میلیارد سال در مریخ حفظ شده‌اند و تحت تأثیر فعالیت‌های زمین‌شناختی، رطوبت یا گرما قرار نگرفته‌اند. جالب اینجاست که قدمت این مولکول‌ها تقریباً با اولین نشانه‌های شناخته‌شده حیات روی زمین هم‌زمان است.
کاوشگر کنجکاوی (Curiosity) سال‌هاست که در مریخ گشت‌و‌گذار می‌کند و جزئیات جدیدی از محیط باستانی این سیاره آشکار کرده است.
کربن، عنصری کلیدی در این محیط، هم برای حیات ضروری است و هم در پیوند مولکول‌ها، از جمله DNA و RNA، نقش مهمی دارد. بر اساس بیانیه مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS)، این زنجیره‌های کربنی «می‌توانند ویژگی‌هایی مشابه اسیدهای چرب تولیدشده توسط فعالیت زیستی روی زمین داشته باشند.»
کشف این مولکول‌های آلی، بینش‌های مهمی درباره فرآیندهای زیستی احتمالی در مریخ اولیه ارائه می‌دهد، اما باید تأکید کرد که این یافته‌ها به‌معنای اثبات وجود حیات در گذشته یا حال مریخ نیست. با این حال، این کشف نشان می‌دهد که بلوک‌های سازنده حیات، آن‌طور که ما می‌شناسیم، در مریخ حضور داشته‌اند و این سیاره ممکن است زمانی شرایط مناسب برای پشتیبانی از حیات را داشته باشد.
دانیل گلاوین، دانشمند ارشد بازگشت نمونه در مرکز فضایی گدارد ناسا و یکی از نویسندگان این مقاله، در ایمیلی به گیزمودو گفت: «اگرچه منشأ این مولکول‌های آلی در مریخ در این مطالعه مشخص نشده، اما این مواد می‌توانند از طریق فرآیندهای زمین‌شناختی در مریخ (واکنش‌های شیمیایی غیرزیستی مانند فعالیت‌های هیدروترمال)، تحویل از شهاب‌سنگ‌ها به سطح مریخ، یا بقایای آلی یک زیست‌کره باستانی مریخی ایجاد شده باشند.»
این تیم پژوهشی، که شامل دانشمندانی از CNRS و چندین مؤسسه دیگر بود، یافته‌های خود را با استفاده از آزمایشگاه تحلیل نمونه در مریخ (SAM) که روی کاوشگر کنجکاوی نصب شده، به‌دست آورد.
این آزمایشگاه مجهز به کروماتوگراف گازی و طیف‌سنج جرمی است که شناسایی مولکول‌های جدا‌شده در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده توسط مریخ نورد کنجکاوی را ممکن می‌کند. این کاوشگر پیش‌تر نیز مواد آلی را در سنگ‌های گلی مریخ مشاهده کرده بود، اما پژوهش جدید طولانی‌ترین زنجیره‌های شناسایی‌شده تاکنون را توصیف می‌کند.
یافتن زنجیره‌های بلند کربنی در مریخ اهمیت زیادی دارد، زیرا نشان می‌دهد دانشمندان ناسا در مسیر درستی برای جست‌وجوی نشانه‌های حیات، یا دست‌کم، عناصری که زیربنای حیات روی زمین هستند، قرار دارند.
مریخ‌نورد کنجکاوی همچنان با قدرت به کار خود ادامه می‌دهد، اما جانشینانی برای مأموریت آن در راه هستند تا گذشته باستانی مریخ را بهتر درک کنند. مأموریت اگزومارس آژانس فضایی اروپا (ESA)، که قرار است در سال ۲۰۲۸ پرتاب شود و مأموریت مشترک ناسا و ESA برای بازگرداندن نمونه از مریخ، به دانشمندان کمک خواهند کرد تا ترکیبات مریخ در گذشته‌های دور را بهتر ارزیابی کنند و به‌طور غیرمستقیم، پتانسیل حیات باستانی روی سطح آن را بررسی کنند.
گلاوین افزود: «کشف هیدروکربن‌های زنجیره‌بلند که در سنگ‌های رسوبی باستانی مریخ حفظ شده‌اند (و به‌طور کامل توسط تابش یونیزه‌کننده نابود نشده‌اند)، استراتژی کنونی جستجوی نشانه‌های حیات باستانی در نزدیکی سطح مریخ را تقویت می‌کند؛ نشانه‌هایی که ممکن است ویژگی‌های مشابهی با حیات روی زمین داشته باشند.
از تجزیه و تحلیل شهاب‌سنگ‌ها و نمونه‌های بازگشتی از سیارک‌های بنو و ریوگو توسط مأموریت‌های اوسریس-رکس و هایابوسا ۲ می‌دانیم که بلوک‌های شیمیایی سازنده حیات، شامل اسیدهای آمینه (برای تشکیل پروتئین‌ها)، اسیدهای کربوکسیلیک (برای غشاهای سلولی) و نوکلئوبازها( اجزای DNA و RNA) در سراسر منظومه شمسی پراکنده بوده‌اند و این بلوک‌ها به مریخ نیز منتقل شده‌اند.»
او ادامه داد: «اما سؤال میلیون دلاری این است: آیا شیمی آلی تشکیل‌دهنده حیات که برای تبدیل این بلوک‌های شیمیایی اولیه به ساختارهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر مانند پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک موجود در سلول‌ها لازم است، در مریخ رخ داده است؟»
آب مایع زمانی در مخازن و دریاچه‌های وسیع مریخ وجود داشته اما اکنون خشک شده است. کاوشگرهای سازمان‌های فضایی وظیفه دارند این محیط‌های زمانی مرطوب را کاوش کنند و به‌دنبال نشانه‌هایی از حیات ابتدایی مشابه آنچه در مناطق مرطوب زمین یافت می‌شود، بگردند.
دانشمندان نشانه‌هایی از آب مایع زیر سطح مریخ مشاهده کرده‌اند، اگرچه این یافته‌های گمانه‌زنانه نیاز به بررسی دقیق‌تری دارند تا قطعیت یابند.
در سال 2023، کاوشگر پشتکار (Perseverance) مولکول‌های آلی حفظ‌شده‌ای را در مریخ یافت. البته این به‌معنای تأیید وجود حیات در گذشته این سیاره سرخ نیست، اما نشانه‌ای دلگرم‌کننده است که شرایط لازم برای حیات، آن‌طور که ما می‌شناسیم، زمانی در مریخ وجود داشته است.
روش‌های جدید می‌توانند شناسایی نشانه‌های حیات در مریخ را آسان‌تر کنند و شاید توضیح دهند که چگونه حیاتی که ممکن است زمانی در آنجا وجود داشته با تبدیل مریخ به سیاره‌ای خشک و نامناسب از بین رفته است.
فراتر از مریخ، بیانیه CNRS اعلام کرد که همین تیم‌های بین‌المللی ابزاری مشابه SAM را برای دراگون‌فلای (Dragonfly)، یک کوادکوپتر که از اواسط دهه ۲۰۳۰ قمر زحل و تیتان را کاوش خواهد کرد، طراحی خواهند کرد.
source
کلاس یوس