«اسکار علوم» به دو محقق بیماری‌های عصبی رسید

شفقنا زندگی – پزشک متخصص مغز و اعصاب آمریکایی «استیون هاوزر» و اپیدمیولوژیست ایتالیایی «آلبرتو اسکیریو» برنده جایزه «بریک‌ثرو» (Breakthrough Prize)؛ جایزه‌ای که از آن با عنوان «اسکار علوم» یاد می‌شود، شدند. این دو دانشمند به‌خاطر پژوهش‌هایشان درباره بیماری ام‌اس یا تصلب چندگانه، که نوعی بیماری عصبی تحلیل‌برنده و خودایمنی است و حدود سه میلیون نفر در جهان به آن مبتلا هستند، مورد تقدیر قرار گرفتند.

به گزارش شفقنا؛ وبگاه الشرق الاوسط نوشت: «مطالعاتی که هاوزر و اسکیریو در طول چند دهه انجام داده‌اند، تحولی بنیادین در شناخت این بیماری که برای مدت‌ها معمایی ناشناخته به شمار می‌رفت، ایجاد کرده‌است».

این دو پژوهشگر توانستند آگاهی درباره این بیماری را گسترش دهند و داده‌های تازه‌ای در اختیار جامعه علمی بگذارند. یکی از آن‌ها به نقش سیستم ایمنی از مراحل ابتدایی بیماری پرداخت و راه را برای درمان‌های نوین گشود؛ دیگری نیز پیوندی میان این بیماری و یک ویروس را نشان داد.

هاوزر در گفت‌وگو با «فرانس پرس» روایت می‌کند که آغاز این مسیر به بیش از ۴۵ سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که با بیماری به نام آندریا آشنا شد؛ زنی جوان، با استعداد و وکیل در کاخ سفید که ناگهان به ام‌اس مبتلا شد و بیماری زندگی او را به‌کلی نابود کرد. به گفته هاوزر، او دیگر قادر به صحبت نبود، سمت راست بدنش فلج شده‌بود، نمی‌توانست چیزی را ببلعد و به‌زودی توان تنفس بدون دستگاه را نیز از دست می‌داد. این پزشک آمریکایی آن لحظه را «ظالمانه‌ترین چیزی» توصیف کرد که در حرفه پزشکی‌اش با آن مواجه شده‌بود.

هاوزر که آن زمان تنها ۲۷ سال داشت، تصمیم گرفت زندگی خود را وقف پژوهش درباره این بیماری کند. هاوزر که امروز ۷۴ ساله و رئیس مؤسسه علوم اعصاب در دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو (UCSF) است، می‌گوید: «در آن دوران هیچ درمانی برای ام‌اس نداشتیم و امیدی هم به یافتن آن وجود نداشت».

در آن زمان دانشمندان می‌دانستند که این بیماری حاصل بیش‌فعالی دستگاه ایمنی بدن است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد و مشکلات حرکتی و شناختی ایجاد می‌کند. اما تصور غالب این بود که فقط سلول‌های تی مسئول بروز بیماری‌اند.

با این حال، هاوزر این نظریه را به چالش کشید. او و همکارانش با آزمایش‌هایی بر روی میمون‌های مارموسِت توانستند زخم‌هایی مشابه بیماران انسانی ایجاد کنند و نقش سلول‌های بی را در این میان نشان دهند؛ نوعی دیگر از گلبول‌های سفید.

اما سازمان‌های پژوهشی آمریکا، یافته آن‌ها را «از نظر زیستی غیرقابل‌پذیرش» دانستند و درخواست آن‌ها برای تأمین بودجه کارآزمایی بالینی را رد کردند.

با این وجود، تیم هاوزر با پشتیبانی شرکت داروسازی «Genentech» موفق به اجرای پژوهش خود شد. در تابستان ۲۰۰۶، نتایج خیره‌کننده‌ای به‌دست آمد: داروهایی که بر سلول‌های بی اثر می‌گذاشتند، باعث کاهش التهاب مغزی بیش از ۹۰ درصد شدند.

این تحول بزرگ راه را برای تولید داروهایی باز کرد که روند پیشرفت بیماری را در بسیاری از بیماران کند می‌کنند؛ اما هم‌زمان، پرسش‌های تازه‌ای درباره نحوه عملکرد سلول‌های ایمنی علیه بدن مطرح کرد.

بررسی ارتباط ویروسی

پرسشی که محور پژوهش‌های دکتر آلبرتو اسکیریو قرار گرفت. او اکنون استاد دانشگاه هاروارد است و درباره شیوع بیماری ام‌اس در نیم‌کره شمالی تحقیق می‌کند.

اسکیریو به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «پراکندگی جغرافیایی موارد ام‌اس بسیار قابل‌توجه است. این بیماری در کشورهای استوایی و مناطق نزدیک به خط استوا بسیار نادر است». او برای بررسی علت این تفاوت، فرضیه‌ای مطرح کرد که بعدها اثبات شد: ارتباط بیماری با یک ویروس.

او و تیمش بیش از ۲۰ سال، میلیون‌ها نظامی جوان آمریکایی را تحت نظر قرار دادند و در سال ۲۰۲۲، ارتباط میان ام‌اس و ویروس اپشتین-بار را تأیید کردند. این ویروس شایع، عامل بیماری دیگری به نام مونوکلئوز عفونی است.

به گفته اسکیریو که اکنون ۷۲ سال دارد: «اکثر افرادی که به ویروس اپشتین‌بار مبتلا می‌شوند، هرگز به ام‌اس دچار نمی‌شوند؛ اما بروز این بیماری تنها در افرادی دیده شده که ابتدا به این ویروس مبتلا شده‌اند».

بنابراین، ابتلا به این ویروس شرط لازم است، اما به تنهایی علت بروز بیماری نیست. این کشف، امیدها برای تولید داروهای تازه و راهکارهای پیشگیرانه را زنده کرده‌است. در حالی‌که هنوز درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد و داروهای موجود نیز بر همه بیماران اثربخش نیستند.

این پیشرفت‌ها می‌تواند به درک بهتر بیماری‌های دیگری نیز کمک کند. اسکیریو می‌گوید: «اکنون تلاش داریم دامنه تحقیقات خود را گسترش دهیم و نقش عفونت‌های ویروسی را در بیماری‌های عصبی دیگری همچون آلزایمر یا ALS (بیماری لو گِریگ) بررسی کنیم».

با وجود اینکه این ارتباط هنوز در مرحله نظری قرار دارد، اما به گفته او «شواهدی» برای اثبات آن وجود دارد.

این خبر را در الشرق الاوسط ببینید