اقتصاد۲۴- سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین بیماری‌های کلیوی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را درگیر می‌کند. این بیماری در هر سنی ممکن است بروز کند، اما در بزرگسالان، به‌ویژه مردان ۳۰ تا ۶۰ ساله شیوع بیشتری دارد.
در این گزارش، به بررسی کامل علل، علائم، روش‌های تشخیص، راهکار‌های درمان و مهم‌تر از همه، راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه خواهیم پرداخت.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه به توده‌های جامد و سختی گفته می‌شود که درون کلیه یا مجاری ادراری تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها زمانی شکل می‌گیرند که مواد معدنی و نمک‌ها مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک در ادرار بیش از حد تجمع یافته و به هم چسبیده و کریستال‌هایی ایجاد می‌کنند.
انواع سنگ کلیه
۱. سنگ‌های کلسیمی: شایع‌ترین نوع هستند و معمولاً از ترکیب کلسیم با اگزالات یا فسفات تشکیل می‌شوند.
۲. سنگ‌های اسید اوریکی: بیشتر در افرادی با رژیم غذایی پر پروتئین دیده می‌شود.
۳. سنگ‌های استروویت: معمولاً در نتیجه عفونت‌های مزمن کلیه ایجاد می‌شوند.
۴. سنگ‌های سیستئینی: نادرتر هستند و در نتیجه اختلالات ژنتیکی خاص به وجود می‌آیند.
چه عواملی باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند؟
عوامل متعددی می‌توانند در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشند:
– مصرف ناکافی آب: ادرار غلیظ و کم‌حجم محیط مناسبی برای تشکیل سنگ فراهم می‌کند.
– رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد پروتئین، نمک، قند و اگزالات (مثل اسفناج، چغندر و آجیل) احتمال تشکیل سنگ را بالا می‌برد.
– سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده سابقه سنگ کلیه داشته باشد، خطر ابتلا بیشتر است.
– چاقی و اضافه‌وزن: تغییرات متابولیکی ناشی از چاقی خطر تشکیل سنگ را افزایش می‌دهد.
– برخی بیماری‌ها: نقرس، عفونت‌های مزمن ادراری، اختلالات تیروئید و برخی بیماری‌های ژنتیکی.
– داروها: بعضی از دارو‌های ادرارآور، ضداسید‌ها و مکمل‌های کلسیم ممکن است عامل باشند.
علائم و نشانه‌های سنگ کلیه
بسته به اندازه و محل سنگ، علائم ممکن است متفاوت باشند:
– درد شدید در پهلو، پشت یا پایین شکم
– درد در هنگام ادرار
– ادرار خونی یا تیره‌رنگ
– تهوع و استفراغ
– نیاز مکرر به دفع ادرار
– تب و لرز در صورت عفونت
روش‌های تشخیص سنگ کلیه
پزشک برای تشخیص سنگ کلیه معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
– آزمایش ادرار: بررسی وجود خون، مواد معدنی و عفونت
– آزمایش خون: برای سنجش سطح کلسیم و اسید اوریک
بیشتر بخوانید:معجزه این نوشیدنی‌ها برای درمان سنگ کلیه
– تصویربرداری: سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و گرافی شکم می‌توانند محل و اندازه سنگ را مشخص کنند.
– تحلیل شیمیایی سنگ: در صورت دفع شدن سنگ، بررسی نوع آن برای پیشگیری مؤثر ضروری است.
راه‌های درمان سنگ کلیه
درمان به اندازه، نوع سنگ و شدت علائم بستگی دارد:
۱. درمان‌های غیر تهاجمی:
– افزایش مصرف آب: نوشیدن حداقل ۲.۵ لیتر آب در روز کمک می‌کند سنگ‌های کوچک دفع شوند.
– داروها: دارو‌های ضد درد، شل‌کننده‌های عضلانی و دارو‌های مخصوص کاهش تشکیل سنگ مانند آلوپورینول یا سیترات پتاسیم.
– رژیم غذایی خاص: محدود کردن نمک، گوشت قرمز، شکر و غذا‌های پر اگزالات.
۲. روش‌های درمانی تهاجمی:
– سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL): استفاده از امواج صوتی برای خرد کردن سنگ‌ها
– یورتروسکوپی: وارد کردن لوله‌ای نازک به مجاری ادراری برای خارج کردن یا خرد کردن سنگ
– نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL): روش جراحی برای برداشت سنگ‌های بزرگ یا سخت
– جراحی باز: تنها در موارد بسیار نادر استفاده می‌شود.
راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه
پیشگیری نقش بسیار مهمی در مدیریت سنگ کلیه دارد، به‌ویژه برای افرادی که سابقه قبلی دارند:
– نوشیدن آب کافی: ساده‌ترین و مؤثرترین راه
– رعایت رژیم غذایی متعادل: محدود کردن سدیم، پروتئین حیوانی، اگزالات و شکر
– مصرف مواد غذایی ضدسنگ: مرکبات، آب لیمو طبیعی، لبنیات کم‌چرب
– ورزش منظم: کمک به حفظ وزن متعادل و عملکرد بهتر کلیه‌ها
– پیگیری منظم پزشکی: برای افرادی با سابقه خانوادگی یا ابتلای مکرر
آمار مبتلایان به سنگ کلیه در ایران و جهان
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود ۱۰ درصد جمعیت جهان حداقل یک بار در زندگی به سنگ کلیه دچار می‌شوند. در ایران نیز نرخ شیوع نسبتاً بالاست؛ به‌ویژه در مناطق گرم و خشک مانند خوزستان و یزد. سبک زندگی بی‌تحرک، مصرف زیاد گوشت قرمز و کم‌آبی بدن در این مناطق از عوامل خطر اصلی محسوب می‌شوند.
سنگ کلیه در کودکان و نوجوانان
هرچند شیوع آن کمتر است، اما سنگ کلیه در کودکان در حال افزایش است. عوامل ژنتیکی، مصرف زیاد نوشابه، نمک و کم‌تحرکی از جمله دلایل اصلی هستند. درمان در این گروه سنی نیاز به توجه ویژه و رویکردی متفاوت دارد.
توصیه‌هایی برای بیماران متبلا به سنگ کلیه
– همیشه همراه خود آب داشته باشید.
– به درد‌ها و نشانه‌های بدن خود گوش دهید.
– از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید.
– به پزشک متخصص مراجعه منظم داشته باشید.
– به حمایت خانواده و تغذیه سالم تکیه کنید.
سنگ کلیه بیماری دردناک، اما قابل مدیریت است. با شناخت عوامل خطر، رعایت سبک زندگی سالم و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌توان از بسیاری از موارد ابتلا جلوگیری کرد. آگاهی و آموزش عمومی در این زمینه نقش مهمی در کاهش شیوع دارد. جامعه پزشکی و رسانه‌ها باید در کنار یکدیگر برای افزایش این آگاهی تلاش کنند.
منبع: جامعه24
source