چطور یکی از بزرگترین دریاچه های جهان به بیابان تبدیل شد؟

زمانی دریاچه آرال در زمره بزرگترین دریاچه های جهان قرار داشت. هرچند اکنون دریاچه به بیابان تبدیل شده است. دلیل این فاجعه زیست‌محیطی چیست و عوامل انسانی چه نقشی داشته‌اند؟

کره زمین وضعیت مناسبی ندارد و گرمایش جهانی هر روز شرایط را بدتر می‌کند. در این میان حکومت‌های دیکتاتوری با انتخاب افراد ناشایست و گرفتن تصمیم‌های نادرست ضربه محکم‌تری را بر پیکر کم‌جان محیط‌زیست وارد می‌کنند. در نتیجه به‌راحتی یکی از بزرگترین دریاچه های جهان به بیابان تبدیل می‌شود.

تبدیل دریاچه به بیابان در نتیجه تصمیمات فاجعه‌بار

گاهی یک حکومت موجی از آبادانی و فرهنگ به‌عنوان میراث خود به‌جا می‌گذارد و گاهی هم ویرانی را انتخاب می‌کند. اهرام مصر نمونه بارز یک میراث فرهنگی ارزشمند هستند. هرچند که شوروی مجموعه‌ای از تصمیمات اشتباه از جمله تبدیل دریاچه به بیابان را به‌عنوان میراث خود به‌یادگار گذاشته است.

تا دهه ۱۹۶۰ دریاچه آرال به‌عنوان یکی از بزرگترین منابع آب شیرین جهان شناخته می‌شد. در طول هفت دهه گذشته این دریاچه ابتدا به قسمت‌های کوچکتر تبدیل شد و سپس آرام آرام ناپدید گردید. به‌صورتی که اکنون اکثر دریاچه بخار شده است و صرفا می‌توان بیابانی که جای آن را گرفته است مشاهده نمود.

دریاچه آرال در گذشته ۶۸ هزار کیلومتر مربع وسعت داشت. اگر تصمیمات اشتباه مقامات شوروی نبود، این دریاچه اکنون می‌توانست پس از دریای خزر و دریاچه سوپریور در جایگاه سومین دریاچه بزرگ جهان قرار بگیرد. هرچند که اکنون تنها ۱۰ درصد از وسعت قبلی پوشیده از آن است و دریاچه با تنفس مصنوعی زندگی می‌کند.

در دوران شوروی این باور وجود داشت که باید رشد اقتصادی افزایش یابد. آنها استعدادهای هر بخش و منطقه را شناسایی کردند. در نتیجه تصمیم گرفته شد که هر منطقه موظف به برطرف کردن بخشی از نیازهای کشور باشد. بخش قفقاز نیز مسئول صنعت پنبه بود. سیستم‌های آبیاری گسترده برای مزارع ایجاد شدند و کل مردم منطقه به کشت پنبه رو آوردند.

دریاچه آرال منابع آبی خود را از دو رود آمودریا و سیردریا دریافت می‌کرد. هرچند مقامات شوروی معتقد بودند که باید از آب شیرین این دو رود استفاده بهتری کرد. در نتیجه مسیر آب را به‌سمت زمین‌های کشاورزی منحرف کردند. تا اواخر دهه ۱۹۸۰ دریاچه آرال به دو قسمت تقسیم شده بود. قسمت بزرگتر در سمت ازبکستان قرار داشت و قسمت کوچکتر کاملا درون قزاقستان قرار گرفته بود.

با وجود ظاهر شدن نشانه‌هایی مبنی بر احتمال تبدیل دریاچه آرال به بیابان، مقامات شوروی اهمیت ندادند. در نتیجه وضعیت به‌مرور زمان رو به وخامت گذاشت و پس از دو دهه دریاچه آرال به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. امروزه با مشاهده تصاویر ماهواره‌ای می‌توانید بیابان آرال‌کوم را به‌جای بخش شرقی دریاچه آرال مشاهده کنید. در واقع انسان با مدیریت نادرست از یک دریاچه بزرگ جدیدترین بیابان زمین را خلق کرده است.

اکنون منطقه در چه وضعیتی قرار دارد؟ تاکید بیش‌ازحد مقامات شوروی بر کشت پنبه باعث شد که اقتصاد همسایگان آرال تک‌محصولی شود. در نتیجه این کشورها هنوز هم با مشکلات مختلف دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین زمانی دریاچه آرال باعث شده بود که صنعت ماهیگری در مناطق اطراف شکل بگیرد. صنعتی که اکنون وجود خارجی ندارد.

تبدیل دریاچه آرال به بیابان سبب شده که زمستان‌ها سردتر و تابستان‌ها گرم‌تر باشند. همچنین هر ساله طوفان‌های شدید شن باعث می‌شوند که نمک و ذرات معلق تا صدها کیلومتر دورتر پراکنده شوند. این روند سبب شده که سلامت مردم محلی کاهش یابد.

بیشتر بخوانید