فصل اقتصاد – شاخص کل بورس تهران در 20 سال نخست فعالیت خود، بعد از یک صعود تاریخی 14 ساله با بازدهی 13782 درصدی، وارد یکی از فرسایشی‌ترین دوره‌های رکود خود با افت 42 درصدی در طی 4.5 سال شد.
خبرگزاری مهر ؛ گروه اقتصاد _ علی فروزان فر؛ بورس تهران در دو دهه نخست فعالیت خود از ابتدای تعریف شاخص کل در شهریور 1369، تحولات چشمگیری را تجربه کرده است که هر یک به نوعی، سرآغازی برای دوره‌های متفاوت در بازار سرمایه ایران بوده‌اند.
در دو گزارش پیشین، ابتدا به تحلیل روند بازار از شهریور 1369 تا نخستین رکوردشکنی در سال 1375 پرداختیم و نشان دادیم که بازار ایران از همان ابتدا با چرخه‌های رشد و اصلاح روبه‌رو بوده است. در آنجا دیدیم که شاخص کل بورس تهران که برای اولین بار در شهریور 1369 در تراز 100 واحدی تعریف شده بود در کمتر از دو سال، به نزدیک 500 واحد رسید و توانست رشدی 400 درصدی را ثبت کند. با این حال، از تیرماه 1371، بورس وارد فاز اصلاح شد و شاخص طی 15 ماه 21 درصد کاهش یافت و در مهر 1372، بورس به کف 380 واحدی رسید. پس از آن، شاخص کل روند صعودی خود را از سر گرفت تا جایی که در مهر 1373، شاخص به 487 واحد بازگشت و توانست با فتح سقف قبلی، اوج تحولات خود را در مهر 1373 آغاز و در مدت زمان 23 ماه، رشد 342 درصدی را ثبت کند و در مهر 1375 به 2156 واحد برسد.
در ادامه به بررسی عملکرد شاخص کل بورس تهران در بازه زمانی 1375 تا 1383 پرداختیم و رشد قابل توجه بیش از 840 درصدی در شاخص کل بورس را در این دوره شاهد بودیم. در آنجا دیدیم در ابتدا، بورس تهران پس بازدهی دور قبل (1369 تا 1375) با یک افت سنگین روبه‌رو شد و از مهرماه 1375 که شاخص کل بورس به سقف 2156 واحد رسیده بود، بازار تا مرداد 1377 و به مدت 23 ماه با کاهش 32 درصدی مواجه شد و تراز شاخص کل به 1472 واحد رسید. این افت شدید نشان‌دهنده اصلاح عمیق بازار پس از یک بازدهی قابل توجه بود. پس از این دوره اصلاحی، بازار شروع به بازگشت به تعادل کرد. در این مرحله، بازار توانست پس از 18.5 ماه تلاش، در اسفند 1378 به سطح قبلی خود بازگردد و در مجموع، بازپس‌گیری سقف قبلی 41 ماه زمان برد که به وضوح اهمیت صبر و حوصله در بازار سرمایه را به نمایش گذاشت.
اما پس از این دوران اصلاح و بازگشت به تعادل، بورس تهران مجدداً وارد یک فاز صعودی خود شد. در این مرحله، شاخص در کمتر از پنج سال، به میزان 543 درصد رشد کرد و به 13882 واحد رسید. این رشد در سه فاز مختلف تحقق یافت و در فاز کم‌ریسک که به مدت 40 ماه ادامه داشت، بازار رشد 274 درصدی را تجربه کرد و در فاز متوسط که 6 ماه طول کشید، بازار رشد 35 درصدی را ثبت کرد که همراه با افزایش نسبی ریسک بود. در نهایت، در فاز پرریسک که 7 ماه به طول انجامید، بازار با هیجان بیشتر رشد 27 درصدی را تجربه کرد و نهایتاً سقف 13882 واحدی را در 14 مرداد 1383 ثبت کرد. حال به بررسی آخرین فصل از چرخه عمر این دوره بورسی خواهیم پرداخت.
فصل خزان شاخص پس از یک بهار 14 ساله: بازده 13782 درصدی شاخص کل چگونه به دوره رکود انجامید؟
همانطور که گفته شد، شاخص کل بورس تهران پس از آنکه در ابتدای شهریور ماه 1369 با عدد پایه 100 واحدی تعریف شد، موفق شد طی یک دوره 167.5 ماهه (بیش از 13 سال و 11 ماه) به تراز 13882 واحدی در 14 مرداد 1383 برسد. این صعود 5096 روزه، معادل بازدهی چشم‌گیر 13782 درصدی و متوسط رشد سالانه بیش از 42 درصد بود؛ اما پس از این دوران طلایی و عملکردی که در این فصل از تاریخ بازار سرمایه ثبت شد، بازار وارد یکی از طولانی‌ترین و فرسایشی‌ترین دوره‌های رکودی و اصلاحی خود شد.
نمودار زیر تغییرات ماهانه شاخص کل را از سقف اولیه 13882 واحدی در مرداد ماه 1383 تا کف 7949 واحدی در فروردین ماه 1388 و نهایتاً فتح دوباره سقف اولیه با رسیدن به تراز 13894 واحدی در فروردین 1389 نشان می‌دهد.
چهار سال و نیم فرسایش با افت 42 درصدی شاخص کل
به‌دنبال رسیدن شاخص کل به اوج تاریخی خود در مرداد ماه 1383، بورس تهران وارد یک دوره اصلاحی بلندمدت شد که بیش از 4.5 سال (1699 روز) به طول انجامید. در این دوره، شاخص کل با افتی بیش از 42 درصد، از تراز 13882 واحد در 14 مرداد 1383 به تراز 7949 واحد در 9 فروردین 1388 رسید. رکودی 56 ماهه که بسیاری از سهام‌داران آن را با عنوان «زمستان بازار سرمایه» به یاد می‌آورند.
یک رونق مقطعی، سپس افت دوباره
با این حال، میان این دوره رکودی، از مرداد 1386 تا تیر 1387 بازار شاهد یک جهش کوتاه‌مدت بود. در این بازه یک‌ساله، شاخص کل رشدی حدود 27 درصدی را تجربه کرد. اما این رونق دیری نپایید و از تیر 1387 روند نزولی دوباره آغاز شد و بازار در مسیر اصلاحی جدید، افتی بیش از 31 درصد را ثبت کرد.
بازپس‌گیری سقف تاریخی پس از 2079 روز
سرانجام، در 9 فروردین 1388، بورس تهران وارد فاز بازگشت شد. شاخص کل طی یک سال (381 روز)، با رشدی 75 درصدی توانست در 24 فروردین 1389، نه‌تنها سقف پیشین خود را بازیابد بلکه با عبور از سطح 13882 واحد، به رکورد جدید 13894 واحدی برسد. این بازگشت، نقطه پایانی بر 2079 روز انتظار (بیش از 5 سال و 8 ماه) برای بازپس‌گیری اوج تاریخی قبلی (از مرداد 1383 تا فروردین 1389) بود.
آغاز دورانی تازه بعد از 7174 روز
با پایان یافتن این دوره 20 ساله (19 سال و 8 ماهه) از شهریور 1369 تا فروردین 1389، صعود مجدد شاخص کل در سال 1389، آغازی بود بر فصلی تازه در بازار سرمایه که بسیاری از فعالان آن را به‌عنوان پیش‌درآمدی برای رونق‌های بعدی تحلیل می‌کنند. این دوره با ویژگی‌هایی متفاوت از دوره‌های پیشین همراه بود: افزایش تنوع ابزارهای مالی، توسعه بازار بدهی، و تغییر در ترکیب بازیگران بورس که در گزارشات بعدی به تحلیل و بررسی آن خواهیم پرداخت.
نهایتاً آنچه از این دوران پرنوسان و آموزنده می‌توان آموخت، نقش کلیدی مدیریت ریسک، تحلیل چرخه‌های زمانی بازار و اهمیت صبر سرمایه‌گذاران بلندمدت در عبور از ادوار رکودی است.
source