قراردادی ۵ میلیارد دلاری آمازون با عربستان برای ایجاد یک «منطقه هوش مصنوعی»

شرکت آمازون سه‌شنبه گذشته اعلام کرد که با شرکت هوش مصنوعی Humane که تحت حمایت مستقیم محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی قرار دارد، همکاری خواهد کرد تا با سرمایه‌ای بیش از ۵ میلیارد دلار، «منطقه هوش مصنوعی» در عربستان راه‌اندازی کند.

با این قرارداد، جف بزوس، میلیاردر شناخته‌شده و مالک آمازون، وارد یکی از جنجالی‌ترین و غیراخلاقی‌ترین معاملات دوران فعالیت خود شده است چرا که این همکاری تنها کمی بیش از شش سال پس از قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی و ستون‌نویس روزنامه واشنگتن پست، که متعلق به خود بزوس است، رخ داده است.

خاشقجی در اکتبر ۲۰۱۸ پس از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول برای دریافت مدارک ازدواجش، با تأیید شخص ولیعهد سعودی به قتل رسید و جسدش هرگز پیدا نشد.

در حالی که بسیاری از شرکت‌ها و افراد برجسته دنیای فناوری، پس از این حادثه، روابط خود با عربستان را تعلیق کردند، آمازون حالا با بی‌توجهی به این پیشینه خونین، قدمی بزرگ به‌سوی همکاری با همان حکومت برداشته است.

این اقدام، واکنش‌هایی گسترده و پرسش‌هایی عمیق در مورد اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌های بزرگ فناوری برانگیخته است.

عربستان؛ سرمایه‌گذار قدیمی در فناوری با اهداف جدید

سرمایه‌گذاری‌های سعودی در حوزه فناوری چیز تازه‌ای نیست. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) پیش‌تر نیز از طریق شرکت‌هایی مانند سافت‌بانک، سرمایه‌های کلانی را به استارتاپ‌های مختلف تزریق کرده است.

برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز، مانند Andreessen Horowitz، مدت‌هاست به دنبال جلب نظر این سرمایه‌گذاران ثروتمند هستند. بنابراین، قرارداد اخیر آمازون تنها گامی دیگر در مسیر رابطه‌ای است که قبلاً آغاز شده بود.

در مارس ۲۰۲۵، آمازون وعده داد که ۵ میلیارد دلار در عربستان برای ایجاد مراکز داده سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این تصمیم بخشی از تلاش عربستان برای ایجاد یک اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی و فاصله گرفتن از وابستگی کامل به نفت است، طرحی که با عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» (Vision 2030) تبلیغ می‌شود.

این تاریخ تصادفی نیست؛ چراکه بسیاری از تحلیل‌ها پیش‌بینی کرده‌اند تولید نفت در آن سال به اوج خود می‌رسد و سپس کاهش خواهد یافت. با تهدید ثروت نفتی، عربستان ناچار است چهره‌ای فناورانه و نوآور از خود نمایش دهد، هرچند این نمایش بیشتر به یک استارتاپ خام و هیجان‌زده شباهت دارد.

پروژه نئوم، که به عنوان شهر آینده معرفی شد، نمونه‌ای بارز از جاه‌طلبی‌های عربستان برای قدرت‌نمایی در حوزه فناوری است اما به گفته علی دوغان، پژوهشگر مرکز مطالعات خاورمیانه در برلین، نئوم بیش از آنکه شهری نوین باشد، ابزاری برای تقویت قدرت محمد بن سلمان است.

قتل خاشقجی ضربه بزرگی به این پروژه وارد کرد؛ چهره‌هایی چون سم آلتمن از OpenAI و ارنست مونیز، وزیر سابق انرژی آمریکا، پس از این قتل، همکاری خود را با پروژه نئوم تعلیق کردند. شماری از شرکت‌ها نیز به‌طور علنی از پذیرش پول سعودی خودداری کردند؛ البته برای مدتی محدود.

امروز اما به نظر می‌رسد همه چیز به روال سابق بازگشته است. پروژه نئوم پیوسته با تأخیر و کوچک‌سازی روبه‌رو می‌شود و حالا، به‌جای «شهر آینده»، به شهری عادی و فاقد نوآوری بدل شده که حتی ممکن است ساخت آن تا ۵۰ یا ۱۰۰ سال دیگر هم به درازا بکشد. ولی در این میان، قراردادها، سرمایه‌گذاری‌ها و شعارهایی چون «هوش مصنوعی» همچنان پابرجا هستند.

جف بزوس: از حامی آزادی مطبوعات تا شریک قاتلان خبرنگاران؟

نکته‌ای که این معامله را به‌شدت مورد انتقاد قرار داده، این است که بزوس، که روزگاری از آزادی رسانه‌ها دفاع می‌کرد و مالک یکی از معتبرترین روزنامه‌های آمریکا بود، حالا وارد شراکت با دولتی شده است که یکی از خبرنگاران او را به‌طرز وحشیانه‌ای به قتل رسانده است.

ممکن است برای برخی، این پرسش مطرح شود که آیا بزوس از روی طمع مالی وارد این معامله شده یا تحت فشار اطلاعاتی قرار دارد به‌ویژه با توجه به گمانه‌زنی‌هایی درباره هک گوشی او از طریق هک واتساپ توسط عوامل سعودی.

پاسخ دقیق روشن نیست، اما آنچه مسلم است، این است که فقط پنج سال زمان نیاز بود تا بزوس از انتشار تصویر خود در کنار سنگ‌قبر یک خبرنگار مقتول به امضای قرارداد میلیارددلاری با قاتلان او برسد.