04 تیر 1404 ساعت 20:59
در اینجا نگاهی به مشهورترین هواپیماهای جنگی تاریخ می‌اندازیم. این هواپیماها الهام‌بخش داستان‌های جنگی و تقویت‌کننده روحیه طرفین درگیر بوده‌اند.
نبردهای نظامی امروز در سه عرصه زمین، دریا و هوا جریان دارند. در این مطلب، تمرکز ما بر آسمان است و به معرفی برخی از مشهورترین هواپیماهای جنگی تاریخ، از روزهای اولیه جنگ جهانی اول تا پیشرفته‌ترین جت‌های امروزی، می‌پردازیم.
نگاهی به ۱۰ مورد از مشهورترین هواپیماهای جنگی تاریخ
هواپیماهای این لیست به دلیل ظاهر، عملکرد در بحران‌ها، و خلبانان برجسته‌ای که با کارهای متهورانه به اسطوره تبدیل شده‌اند، نمادهای ماندگاری شده‌اند. در ادامه، با ۱۰ مورد از مشهورترین هواپیماهای جنگی تاریخ آشنا می‌شوید.
Harrier Jump Jet
هاریر جامپ جت یک هواپیمای بریتانیایی بود که پس از بیش از یک دهه تحقیق و توسعه، اولین پرواز رسمی خود را در سال ۱۹۶۶ انجام داد، اما تا جنگ فالکلند در سال ۱۹۸۲ عملاً وارد صحنه نبرد نشد. این هواپیما به دلیل توانایی منحصر به فردش در پرواز عمودی، «جامپ جت» نامگذاری شد. هاریر می‌توانست مانند بالگرد مستقیماً از زمین بلند شود و نیازی به باند پرواز طولانی نداشت. همچنین، توانایی شناور ماندن برای مدت محدودی را داشت. با این وجود، به ندرت در موقعیت‌های رزمی واقعی به کار گرفته شد و اغلب بیشتر از یک ترفند تبلیغاتی یا ابزاری اضافی برای کسب مزیت تلقی نمی‌شد.
در طول دوره تولید آن (۱۹۶۹ تا ۲۰۰۳)، بیش از ۸۰۰ فروند هاریر به نیروهای هوایی سراسر جهان از جمله ایتالیا، اسپانیا و ایالات متحده تحویل داده شد. امروزه، تنها اسپانیا از هاریر استفاده می‌کند و به دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌ها، آن را در خدمت نگه داشته است، زیرا ارتقا به جایگزین‌های گران‌قیمتی مانند F-35 برای آن‌ها به‌صرفه نبود.
P-51 Mustang
پی-۵۱ ماستنگ یکی از فراگیرترین هواپیماهای جنگی متفقین در جنگ جهانی دوم بود و در تقریباً تمامی جبهه‌های جنگ، علیه امپراتوری ژاپن، آلمان نازی و ایتالیای فاشیست به کار گرفته شد. این هواپیما بارها در طول جنگ ارتقاء یافت؛ تا سال ۱۹۴۴، خلبانان متفقین از مدل اصلی پی-۵۱ ماستنگ به پی-۵۱D تغییر کردند که به ۶ مسلسل کالیبر ۰.۵۰ (در مقایسه با ۴ مسلسل قبلی) و یک کابین خلبان با طراحی مجدد برای دید بهتر مجهز شده بود.
این هواپیما به دلیل ارتباطش با هوانوردان توسکگی نیز شهرت یافت. هوانوردان توسکگی گروهی عمدتاً سیاه‌پوست بودند که در طول جنگ جهانی دوم سابقه رزمی بی‌عیب و نقصی داشتند. آن‌ها دم هواپیماهای ماستنگ خود را به رنگ قرمز خاصی درمی‌آوردند و به همین دلیل لقب «دم‌قرمزها» را به دست آوردند. هوانوردان توسکگی که در آسمان با نازی‌ها و در زمین با نژادپرستی ساختاری مبارزه می‌کردند، به لطف مستندها و فیلم‌های متعددی مانند Wings For This Man (۱۹۴۵) و Red Tails (۲۰۱۲) جاودانه شدند.
AC-130
هواپیمای سی-۱۳۰ هرکولس در دهه ۱۹۵۰ به عنوان یک هواپیمای ترابری نیرو توسعه یافت و به دلیل ابعاد عظیم و توانایی برخاستن از باندهای موقت مورد توجه قرار گرفت. سرانجام، با نصب تسلیحات بر روی آن، ای‌سی-۱۳۰ متولد شد. این هواپیما که نخستین بار در سال ۱۹۶۸ در اوج جنگ ویتنام وارد خدمت شد، با هیکل بزرگ و توانایی بارش مرگ بر نیروهای دشمن از هزاران پایی آسمان، تأثیر بسزایی گذاشت. ای‌سی-۱۳۰ در طول سال‌ها بارها بهبود یافته و تا به امروز در حال استفاده است.
علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیویی، ای‌سی-۱۳۰ را به دلیل استفاده در ماموریت بحث‌برانگیز “Death From Above” در بازی کال آف دیوتی ۴: جنگاوری مدرن (۲۰۰۷) می‌شناسند، جایی که بازیکن کنترل سلاح‌های ای‌سی-۱۳۰ را بر عهده می‌گیرد و صحنه‌های کشتار را از طریق دوربین حرارتی مشاهده می‌کند.
U-2
یو-۲ یک هواپیمای جاسوسی مشهور جهان و یکی از قدیمی‌ترین هواپیماهای در حال خدمت است. یو-۲ اصلی توسط سازمان سیا با همکاری پنهانی نیروی هوایی ایالات متحده برای پیشی گرفتن از اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافت و نخستین مأموریت‌های نظارتی آن در سال ۱۹۵۶ انجام شد. ایده این بود که اگر هواپیما به اندازه کافی بالا پرواز کند، می‌تواند از ردیابی شوروی فرار کند، اما این طرح کارساز نبود.
در سال ۱۹۶۰، فرانسیس گری پاورز، خلبان سازمان سیا، در حال پرواز با یو-۲ خود بر فراز حریم هوایی شوروی سرنگون و دستگیر شد و برنامه جاسوسی آمریکا برملا شد. این حادثه مایه شرمساری دولت آیزنهاور بود و تنش‌های جنگ سرد را در اوایل دهه ۱۹۶۰ تشدید کرد. یو-۲ در جنگ ویتنام نیز برای مأموریت‌های شناسایی استفاده شد و از آن زمان تاکنون ارتقاءهای قابل توجهی را تجربه کرده است. امروزه، این هواپیما در مأموریت‌های نظارت بر مرز آمریکا و مکزیک و همچنین در حادثه بالن چینی در سال ۲۰۲۳ به کار گرفته می‌شود.
B-52
بی-۵۲ استراتوفورترس یکی از طولانی‌ترین هواپیماهای در حال خدمت در نیروی هوایی است که برای نخستین بار در سال ۱۹۵۵ معرفی شد. توصیف آن به عنوان یک «قلعه پرنده» از ابعاد بزرگ و خودکفایی آن نشأت می‌گیرد. ایده این بود که بمب‌افکنی ساخته شود که نیازی به هواپیماهای پشتیبانی نداشته باشد و بتواند در مسیر رفت و برگشت به سمت هدف بمباران، با مسلسل‌های داخلی خود از خود دفاع کند. بی-۵۲ به دلیل خدمتش در جنگ ویتنام، به بزرگترین هواپیما با پیروزی‌های معتبر هوا به هوا در سوابق رزمی خود تبدیل شد.
بی-۵۲ همچنین بخش جدایی‌ناپذیری از عملیات Chrome Dome بود که هدفش نگه داشتن بمب‌افکن‌های مجهز به سلاح هسته‌ای در آسمان و آماده برای حمله به اهداف شوروی در هر لحظه بود. این پروژه به دلیل چندین حادثه ناگوار کنار گذاشته شد. با این وجود، بی-۵۲ در طول سال‌ها به استفاده خود ادامه داد، از جمله در جنگ اول خلیج فارس، عملیات آزادی پایدار و عملیات آزادی عراق، و تا همین اواخر در سال ۲۰۲۱ علیه طالبان نیز به کار گرفته شد.
Fokker Dr.I
مانفرد فون ریشتوفن، معروف به «بارون قرمز»، مشهورترین خلبان نبردهای هوایی تاریخ است که به سرنگونی ۸۰ هواپیمای جنگی دشمن در طول جنگ جهانی اول اعتبار دارد. او حتی احترام دشمنانش را نیز برانگیخت. او در آوریل ۱۹۱۸ در آسمان فرانسه در ۲۵ سالگی کشته شد و نیروهای متفقین برای او تشییع جنازه نظامی کاملی برگزار کردند.
اگرچه ریشتوفن در طول جنگ با چندین هواپیمای مختلف پرواز کرد، اما مشهورترین آن‌ها فوکر Dr.I یا فوکر تریپلین (سه باله) بود که به دلیل سه بال غیرمعمولش به این نام معروف شد. ریشتوفن آخرین دوره حرفه‌ای خود را در این تریپلین سپری کرد و با آن ۱۹ پیروزی را به دست آورد. این هواپیما کندتر از هواپیماهای هم‌عصر خود بود، اما چابک و مانورپذیر بود. میراث بارون قرمز در میان علاقه‌مندان به هوانوردی در سراسر جهان همچنان افسانه‌ای باقی مانده است.
F6F Hellcat
زمانی که ایالات متحده وارد جنگ جهانی دوم شد، هواپیمای جنگنده اصلی آن Brewster F2A Buffalo بود که به شدت توسط خلبانان رد شد. به سرعت، بوفالو با F4F Wildcat جایگزین شد، اما همچنان از میتسوبیشی زیروهای ژاپنی پایین‌تر بود. در نهایت، F6F Hellcat با موتور ۲۰۰۰ اسب بخار Double Wasp خود، به تغییر موازنه نبرد هوایی علیه زیروهای امپراتوری کمک کرد. ژاپنی‌ها توانستند کاوانیشی N1K-J شیدن را برای رقابت توسعه دهند، اما زمانی که در اواخر سال ۱۹۴۴ وارد عمل شد، دیگر دیر شده بود و جریان جنگ قابل بازگشت نبود.
در طول دو سال، بیش از ۱۲۰۰۰ هلکت توسط ایالات متحده تولید شد. این هواپیماها علاوه بر قابلیت‌های پرتاب موشک و بمباران به شش مسلسل کالیبر ۰.۵۰ مجهز بودند،. پس از پایان جنگ جهانی دوم، هلکت بی‌سروصدا بازنشسته شد و بسیاری از این هواپیماها به عنوان هواپیماهای هدف بدون سرنشین با کنترل رادیویی برای تمرینات آموزشی مورد استفاده قرار گرفتند.
F-35
اف-۳۵ لایتنینگ II، ساخته شرکت لاکهید مارتین یک جنگنده تک‌نفره برای ارتش پیشرفته امروزی است. هر فروند اف-۳۵ حدود ۱۰۰ میلیون دلار هزینه تولید دارد، بدون احتساب هزینه‌های تحقیق و توسعه، آموزش خلبان، تجهیزات اضافی و نگهداری. برنامه بحث‌برانگیز آن اساساً یک چاه بی‌پایان پول است.
اگرچه اف-۳۵ نخستین پرواز آزمایشی خود را در سال ۲۰۰۶ انجام داد، اما تا سال ۲۰۱۵ وارد خدمت فعال در ارتش ایالات متحده نشد. در واقع، ایالات متحده حتی نخستین کشوری نبود که اف-۳۵ را در نبرد به کار گرفت. آمریکا تا آوریل ۲۰۱۹ از اف-۳۵ در نبرد استفاده نکرد، زمانی که این جت‌ها برای حمله به نیروهای داعش در عراق به کار گرفته شدند. تا آن زمان، اف-۳۵ بیشتر به خاطر حضورش در فیلم‌هایی مانند جان سخت ۴ شناخته شده بود.
F-14
شاید مشهورترین جت جنگنده در میان تمام آن‌ها، اف-۱۴ باشد که بیشتر به عنوان هواپیمای فیلم تاپ گان شناخته می‌شود. استفاده از آن در آن فیلم چنان نمادین بود که فیلمسازان حتی راهی را طراحی کردند تا ۳۶ سال بعد، در دنباله فیلم با عنوان تاپ گان: ماوریک، این هواپیما بازگردد.
اف-۱۴ در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰، در طول جنگ ویتنام توسعه یافت، اما در طول جنگ استفاده محدودی داشت. اف-۱۴ تا سال ۱۹۸۱ واقعاً به شهرت رزمی دست نیافت، زمانی که یک جفت اف-۱۴ دو میگ لیبیایی را در حادثه خلیج سیدرا سرنگون کردند. اف-۱۴ در سال ۲۰۰۶ از خدمت بازنشسته شد. کشور دیگری که از اف-۱۴ استفاده کرد، ایران بود که در طول جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ به طور گسترده از آن‌ها بهره برد.
F-16
اف-۱۶ پس از جنگ ویتنام توسعه یافت و به سرعت به جنگنده جت برتر ایالات متحده مبدل گشت و در نهایت توسط نیروهای هوایی بیش از ۲۰ کشور دیگر نیز به کار گرفته شد. این هواپیما بسیار محبوب است و امروزه بیش از ۲۰۰۰ فروند اف-۱۶ در حال عملیات هستند. این جت در ابتدا قرار بود با جت اف-۳۵ جایگزین شود، و این جایگزینی همچنان در برنامه‌هاست، اما نیروی هوایی با این وجود بر اف-۱۶ پافشاری کرده و تصمیم گرفته است این جنگنده امتحان‌شده و قابل اعتماد را حداقل برای دو دهه دیگر در خدمت نگه دارد.
جت اف-۱۶ بارها توسط اوکراین در طول جنگ روسیه به کار گرفته شد. در سال ۲۰۲۴، یک خلبان اوکراینی این جنگنده با سرنگونی ۶ موشک روسی در یک پرواز واحد، پیروزی بی‌سابقه‌ای را کسب کرد و تاریخ‌ساز شد. این اقدام، جان‌های بی‌شماری را نجات داد و وجود اف-۱۶ را در حفاظت از اوکراین در برابر کارزار روسیه به اثبات رساند.
source