اگر فرازمینی ها وجود داشته باشند، چه شکلی‌اند؟ ۱۰ تصور ما از ظاهرشان

فشردگی‌های زندگی روزمره، در قالب محرک‌های طبیعی، موجب شکل‌گیری ویژگی‌های رفتاری و ساختارهای فیزیکی گوناگون در گیاهان و جانوران می‌شود. در تلاش برای تصور ظاهر موجودات فرازمینی، دانشمندان زمانی به فسیل‌های زمین رجوع کردند، چرا که این سوابق شواهدی از نحوه تکامل موجودات در سیاره ما ارائه می‌دادند. در ابتدا چنین فرض شد که تکامل در سیارات دیگر نیز تأثیرات مشابهی بر گیاهان و جانوران آن‌ها گذاشته است. بعدها مشخص شد که این فرض، هرچند به‌طور کلی معتبر است، اما تکامل باید زندگی فرازمینی را با محیط همان سیاره و نه با زمین تطبیق دهد. این فهرست ده تصور از ظاهر احتمالی زندگی فرازمینی را بر اساس نیازهای طبیعت بیگانه و سازگاری‌های تکاملی بررسی می‌کند.

۱۰. زندگی در سیاره K2-18b

سیاره K2-18b که در فاصله ۱۲۰ سال نوری از زمین قرار دارد، احتمالاً سطحی پوشیده از اقیانوس دارد و تلسکوپ فضایی جیمز وب موفق به شناسایی نشانه‌ای «احتمالی» از وجود حیات در این سیاره شده است. این نشانه مربوط به فراوانی یک مولکول خاص است که در زمین معمولاً از موجودات زنده‌ای مانند جلبک‌ها منشأ می‌گیرد. اگر دانشمندان بتوانند منابع غیرزیستی این مولکول را رد کنند، احتمال وجود نوعی حیات در K2-18b افزایش می‌یابد، هرچند این حیات الزاماً هوشمند نخواهد بود. با این حال، در صورت اثبات هوشمند بودن آن، ناسا پیش‌بینی می‌کند که اعلام چنین کشفی می‌تواند به‌عنوان یک «زمین‌لرزه خبری» در سطح جهانی تلقی شود.

۹. زندگی دریایی فرازمینی

آیا اقیانوس‌های پنهان زیر سطح یخ‌زده قمرهای مشتری می‌توانند میزبان نوعی حیات بیگانه باشند؟ این پرسشی‌ست که آژانس فضایی اروپا امیدوار است پاسخی برای آن بیابد. بر اساس فرضیه‌های علمی، لایه‌های یخی این قمرها ممکن است با محافظت از موجودات احتمالی در برابر تابش‌های کیهانی و بهره‌گیری از گرمای درونی، شرایطی مناسب برای بقا فراهم کنند.

در همین راستا، مأموریت کاوشگر Juice (کاوشگر قمرهای یخی مشتری) برای بررسی سه قمر کالیستو، اروپا و گانیمد متمرکز خواهد بود. این فضاپیما با استفاده از ده ابزار علمی، به نقشه‌برداری و تحلیل ساختار زیرسطحی این قمرها می‌پردازد تا امکان زیست‌پذیری آن‌ها ارزیابی شود.

به‌گفته پروفسور اندرو نول از دانشگاه هاروارد، اگر نشانه‌هایی از حیات یافت شود، احتمالاً این حیات از نوع میکروبی خواهد بود، چرا که برای تأمین انرژی به فرآیند شیمی‌سنتز وابسته خواهد بود.

۸. میکروب‌ها، هاگ‌ها یا انسان‌ها

به گزارش پیتر فیمریت (Peter Fimrite)، فیزیک‌دان انریکو فرمی (Enrico Fermi) معتقد است اگر روزی با موجودات فرازمینی روبه‌رو شویم، احتمال دارد آن‌ها «میکروب‌های بیگانه» باشند، ریزجاندارانی که تمدنی پیشرفته در دل ستارگان، آن‌ها را در سراسر کهکشان راه شیری پخش کرده تا نوعی «پانسپرمیا هدایت‌شده» را اجرا کنند (گسترش هدفمند حیات در سیارات مختلف).

فیمریت همچنین می‌گوید برخی نظریه‌ها اعلام می‌کنند که موجودات بیگانه ممکن است به شکل هاگ‌های غیرفعال باشند؛ ساختارهایی مقاوم که توسط بیگانگان هوشمند به منظومه شمسی فرستاده شده‌ تا بررسی کنند آیا انسان‌ها تهدیدی هستند که باید از بین بروند یا خیر.

در مقابل، گروهی دیگر باور دارند که شاید ما خودمان موجوداتی فرازمینی باشیم، نسل‌هایی از موجودات زنده که پس از برخورد یک شهاب‌سنگ عظیم به سیاره اجدادمان، به فضا پرتاب شده و در نهایت روی زمین فرود آمده‌ایم.

۷. پرتره‌های بیگانگان در موزه زیست‌شناسی

موزه مجازی زیست‌شناسی بیگانه، مجموعه‌ای از تصاویر زندگی فرازمینی را به نمایش می‌گذارد که توسط انسان تصور شده و با کمک هوش مصنوعی ساخته شده‌اند. بنیان‌گذار این موزه، زیست‌شناس مسائل مربوط به بیگانگان، دکتر تانیا سینگ (Tanya Singh)، توضیح می‌دهد که طراحی این تصاویر باید طبق دستورالعمل‌های علمی مشخص و با در نظر گرفتن چالش‌های خاص مطالعه موجودات بیگانه انجام شود.

تمرکز اصلی این تصاویر روی عملکرد زیستی اندام‌ها و ویژگی‌های بدنی موجودات است. طراحی آن‌ها با توجه به محیط زندگی فرضی این موجودات انجام شده و بر اساس رفتارها و ساختارهای فیزیکی گونه‌ها شکل گرفته‌اند در این موزه، انواع موجودات خیالی از جمله پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان، ماهی‌ها، بندپایان، بی‌مهرگان و همچنین گونه‌هایی که در هیچ طبقه‌بندی شناخته‌شده‌ای قرار نمی‌گیرند دیده می‌شوند.

برای مثال، نمایشگاه Skeleton Closet شامل ۵۰ اسکلت متفاوت است که از نگاه انسان بسیار عجیب و غیرعادی به نظر می‌رسند. برخی دارای جمجمه‌های مثلثی با زائده‌های دندانه‌دار و گردن‌های بلند و باریک هستند که به اسکلت‌هایی کابوس‌وار تغییر شکل داده‌اند و برخی دیگر دارای ترکیبی از استخوان‌هایی هستند که انگار متعلق به موجودی نیمه‌مارمولک و نیمه‌آرمادیلو بوده‌اند.

۶. گیاهان متحرک

ظاهر موجودات بیگانه نیز مانند گیاهان و جانوران زمینی، تحت تأثیر همان محدودیت‌های طبیعی قرار دارد. بنابراین، بعید است که آن‌ها شبیه بیگانگان سبزرنگی باشند که هنوز در برخی داستان‌های علمی‌تخیلی دیده می‌شوند.

با این حال، به‌گزارش مقاله‌ای در نشریه BBC Science Focus، کارشناسان بیومکانیک و اخترزیست‌شناسی معتقدند که موجودات فرازمینی ممکن است شباهت‌هایی به موجوداتی داشته باشند که در دو مستند علمی-تخیلی مشهور بنام تاریخ طبیعی یک بیگانه (Natural History of an Alien) و سیاره بیگانه (Alien Planet) که ۲۰ سال از پخش آن‌ها می‌گذرد، نشان داده شده‌اند.

یکی از این تصورات، درختانی متحرک را پخش می‌کند که در روند تکامل، به قلب‌هایی تپنده یا پاهایی مجهز شده‌ تا بتوانند برای دسترسی بهتر به نور و آب، موقعیت خود را تغییر دهند. در یک طرح هنری از این موجود ترکیبیِ حیوان-گیاه، خوشه‌ای از برآمدگی‌های بیرون‌زده دیده می‌شود که از پیکر آن‌ها توده‌هایی از گیاه رشد کرده‌اند. این موجود روی پنج پای باریک و ریشه‌مانند حرکت می‌کند که یکی از آن‌ها به دو شاخه تقسیم شده است. شاید عجیب به نظر برسد، اما اگر چنین ویژگی‌هایی پاسخی موفق به شرایط محیطی زیستگاه آن موجود باشند، چندان هم دور از ذهن نیست.

۵. کیسه‌های گازی فوریایی (Furian Gasbags)

مستند تاریخ طبیعی یک بیگانه (Natural History of an Alien) محصول مشترک واحد تاریخ طبیعی بی‌بی‌سی و شبکه Discovery Channel بود که در آن گروهی از دانشمندان و کارشناسان از دانشگاه‌های مختلف بریتانیا و ناسا حضور داشتند. این فیلم کلیشه رایج بیگانگان انسان‌نما را کنار می‌گذارد و در عوض، گونه‌هایی را معرفی می‌کند که احتمال بیشتری برای تکامل در اشکال متفاوت دارند.

نویسنده علمی و دیرینه‌شناس، دوگال دیکسون (Dougal Dixon)، یکی از گونه‌های احتمالی بیگانه را معرفی می‌کند، «کیسه‌های گازی» سیاره خیالی Furia که دارای جوی بسیار گوگردی است. این موجودات قارچ‌مانند با ساقه‌هایی که از بخش زیرین بدنشان رشد کرده و تا هزاران کیلومتر امتداد می‌یابد، خود را به سطح Furia متصل می‌کنند. این «بالون‌های مانع» یا «کیسه‌های گازی» با گازی که خود تولید می‌کنند، شناور باقی می‌مانند.

آن‌ها انرژی را از خورشید دریافت کرده و با «سایش به یکدیگر برای تبادل ماده ژنتیکی» تولیدمثل می‌کنند. نوزادان از بدن والدین جوانه می‌زنند و زمانی که ساقه‌هایشان به اندازه‌ای رشد کند که به سطح سیاره برسد، از والدین جدا شده و به‌صورت مستقل به زندگی ادامه می‌دهند.

۴. گرووبَک و سوزن‌های ساحلی

مستند Alien Planet، که آن هم محصول شبکه Discovery Channel است، ظاهر احتمالی موجودات بیگانه را بیشتر بررسی می‌کند و برخورد گرووبک (Groveback) با میدان سوزن‌های ساحلی (Beach Quills) را به تصویر می‌کشد. در اینجا نیز گروهی از دانشمندان و کارشناسان بروی تصاویر مستند نظر می‌دهند.

در سیاره خیالی Darwin IV، یک فضاپیمای بدون سرنشین از زمین، دو کاوشگر به نام‌های لئوناردو داوینچی یا «Leo» و آیزاک نیوتن یا «Ike» را برای بررسی پوشش گیاهی و جانوری احتمالی سیاره اعزام می‌کند. آن‌ها چند گونه از جمله گرووبک پنج‌طبقه با سر و بدن لوزی‌شکل، پاهای فیل‌مانند و «باغچه‌ای» از خارهای تیز که از پشتش بیرون زده‌اند، کشف می‌کنند. سرنوشت گرووبک نشان‌دهنده این جمله راوی است که «حتی راه رفتن در Darwin IV کاری خطرناک است».

در برخورد با کلونی سوزن‌های ساحلی که حمله می‌کنند، حیوان عظیم‌الجثه از درد فریاد می‌کشد، زیرا صدها یا حتی هزاران سوزن به عمق پوستش نفوذ می‌کنند. گرووبک تعادلش را از دست داده، به زمین پوشیده از سوزن‌ها سقوط می‌کند، در حالی که این پرتابه‌های سوزنی، دوز کشنده‌ای از نوروتوکسین را منتقل می‌کنند. در عرض چند ثانیه، سوزن‌های ساحلی «گرووبک را زنده‌زنده می‌خورند».

۳. اکتومایت (Octomite)

به گفته پاندورا دیوان، خبرنگار ارشد علمی Newsweek، مقاله‌ای از پژوهشگران دانشگاه آکسفورد با عنوان «بیگانگان داروینی» نشان می‌دهد که همان مدل‌های تکاملی که برای توضیح حیات در زمین استفاده می‌شوند، می‌توانند برای حدس زدن درباره حیات در سیارات دیگر یا حتی انسلادوس، یکی از قمرهای زحل، به‌کار روند.

اقیانوس این قمر حاوی فسفر است، عنصری حیاتی برای DNA که در ATP (آدنوزین تری‌فسفات) نیز وجود دارد. طبق این مقاله، یکی از موجودات فرازمینی در انسلادوس، «اکتومایت» نام دارد که شبیه «تاردیگراد جوانه‌زنِ تقویت‌شده» است. این موجود از سلسله‌مراتبی از واحدهای زیستی تشکیل شده که منافع تکاملی هم‌راستا دارند و هر بخش در انجام وظیفه‌ای خاص تخصص دارد. این موجود از طریق جوانه‌زنی تولیدمثل می‌کند.

۲. تمت‌های ونرا (Venera’s Temmets)

در کتاب کودکانه Alien Worlds، تصویرگر دیوید آگویلار، هنر و علم را در هم می‌آمیزد تا تصور کند موجودات بیگانه چگونه ممکن است با محیط‌های خود سازگار شوند. او این مفهوم را با ارجاع به هشت دنیای مختلف بررسی می‌کند. هر دنیا و اشکال زیستی آن با الهام از تاریخ زمین طراحی شده‌اند. مانند سایر موارد این فهرست، این کتاب دیدگاه بیگانگان انسان‌نما را رد می‌کند و معتقد است که «در دنیاهای دیگر، با سازگاری‌های عجیب‌وغریب مواجه خواهیم شد».

کتاب او موجوداتی به نام غلتک‌های ساحلی (Beachrollers)، توله‌های دریایی (Seapups)، کله‌مخروطی‌ها (Coneheads)، خزنده‌های غاری (Cave Crawlers)، شکارچیان باد (Windcatchers)، سرپیکانی‌ها (Arrowheads)، نتسرِف‌ها (Netserefs)، تمت‌ها (Temmets) را به تصویر می‌کشد. سبک طراحی آخرین گونه، یعنی Temmet، بر اساس یک فسیل واقعی به نام Hallucigenia، کرمی کوچک با خارهایی بر پشت و شاخک‌هایی به‌جای پا انجام شده است.

اندازه بزرگ Temmet با سیاره‌ای با جاذبه پایین سازگار است. خرطوم آن آب دریاچه را می‌مکد و به‌جای چشم، با استفاده از سونار مسیر خود را پیدا می‌کند. خارهایش سیگنال‌های صوتی منتشر می‌کنند که از محیط اطراف بازتاب می‌یابند و عملکرد اندام‌های این موجود را توضیح می‌دهند.

۱. بیگانه C

پژوهشگران دانشگاه آکسفورد با این فرض که موجودات فرازمینی باید دقیقاً مسیر تکاملی گیاهان و جانوران زمینی را طی کنند، موافق نیستند. به گفته سم لوین (Sam Levin)، یکی از اعضای تیم تحقیق، آن‌ها از نظریه تکامل استفاده کرده‌اند تا پیش‌بینی‌هایی ارائه دهند که وابسته به ویژگی‌های زمین نباشد. در نتیجه، موجوداتی را در نظر گرفته‌اند که ممکن است بر پایه سیلیکون ساخته و DNA نداشته باشند و به‌جای اکسیژن، نیتروژن تنفس کنند.

این تیم سه گونه فرضی بیگانه طراحی کرده و آن‌ها را با نام‌های «A»، «B» و «C» مشخص کرده‌اند. هر کدام از این گونه‌ها نسبت به قبلی، پیچیده‌تر و سازگارتر با محیط هستند.

1. گونه «A» یک مولکول ساده است که توانایی همانندسازی دارد.
2. گونه «B» موجودی شبه‌سلولی است که با وجود ساختار ساده‌اش، تحت تأثیر انتخاب طبیعی قرار می‌گیرد.
3. گونه «C» موجودی پیچیده‌تر با اجزای متعدد است که این اجزا با همکاری هم عمل می‌کنند و احتمال دارد در مسیر تکامل، دچار جهش‌های بزرگ شوند.

در یکی از طرح‌های گونه C، این موجود با شش پای کوتاه و بدنی شبیه ساعت شنی به تصویر کشیده شده که در انتها به بخشی دایره‌ای ختم می‌شود. این بخش با شاخک‌هایی احاطه شده و از مرکز آن، زائده‌ای چترمانند رشد کرده که روی سطحش برجستگی‌های دایره‌ای کوچک دیده می‌شود و از آن‌ها شاخه‌های کوتاهی بیرون زده‌اند.