آیا خبر فعال شدن آتشفشان تفتان صحت دارد؟

فعال شدن آتشفشان تفتان در جنوب‌شرقی ایران بار دیگر نگاه‌ها را به سوی این قله خاموش جلب کرده و در محافل علمی و رسانه‌ای سر و صدای زیادی به پا کرده است.

به گزارش حرف تازه به نقل از تسنیم، فعال شدن آتشفشان «تفتان» در جنوب‌شرقی ایران بار دیگر نگاه‌ها را به سوی این قله خاموش جلب کرده و در محافل علمی و رسانه‌ای سر و صدای زیادی به پا کرده است.

بر اساس پژوهشی تازه که در نشریه معتبر «ژئوفیزیکال ریسرچ لترز» (Geophysical Research Letters) منتشر شده، بخش‌هایی از زمین در نزدیکی قله تفتان طی 10 ماه، از ژوئیه 2023 تا مه 2024 (تیر 1403 تا اردیبهشت 1404) حدود 9 سانتی‌متر بالا آمده‌اند. این تغییر ارتفاع که هنوز کاهش نیافته، به گفته محققان می‌تواند نشانه‌ای از افزایش فشار گاز در زیر سطح آتشفشان باشد؛ پدیده‌ای که باعث شده احتمال «فعال بودن» دوباره تفتان جدی‌تر از همیشه مطرح شود.

پابلو گونزالس، آتشفشان‌شناس مؤسسه محصولات طبیعی و آگروبیولوژی وابسته به شورای تحقیقات ملی اسپانیا و نویسنده ارشد این مطالعه، در گفت‌وگو با پایگاه «لایو ساینس» تأکید کرده است که تفتان احتمالاً دیگر نباید «آتشفشان خاموش» در نظر گرفته شود، بلکه بهتر است در دسته آتشفشان‌های نیمه‌فعال قرار گیرد. او می‌گوید:

«فشار ایجادشده در زیر سطح زمین باید در آینده آزاد شود؛ یا به‌صورت آرام و تدریجی یا به شکلی خشن‌تر. هرچند فعلاً دلیلی برای نگرانی از فوران قریب‌الوقوع وجود ندارد، اما تفتان باید با دقت بسیار بیشتری پایش شود.»

آتشفشان تفتان، با ارتفاع 3940 متر، یکی از بلندترین قله‌های جنوب‌شرقی ایران است که در منطقه‌ای کوهستانی از استان سیستان و بلوچستان و در نزدیکی مرز پاکستان قرار دارد. این آتشفشان چینه‌ای سال‌ها خاموش تصور می‌شد، اما حالا داده‌های علمی جدید روایت دیگری از درون آن ارائه می‌دهند.

نخستین نشانه‌ها از تغییرات اخیر را محمدحسین محمدنیا، دانشجوی ایرانی تحت راهنمایی گونزالس، در سال 2023 شناسایی کرد. او با بررسی تصاویر ماهواره‌ای مأموریت Sentinel-1 آژانس فضایی اروپا دریافت که سطح زمین نزدیک به قله تفتان به‌صورت جزئی در حال بالاآمدن است. جالب آن‌که این مشاهدات هم‌زمان بود با انتشار گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر استشمام گازهای گوگردی از فاصله 50 کیلومتری در شهر خاش.

پژوهشگران می‌گویند مرحله بعدی تحقیقات، همکاری با تیم‌های بین‌المللی برای پایش گازها و تغییرشکل‌های سطحی آتشفشان تفتان خواهد بود تا تصویر دقیق‌تری از وضعیت این کوه به‌دست آید.

به این ترتیب، تفتان که سال‌ها به‌عنوان آتشفشانی خاموش شناخته می‌شد، حالا بار دیگر به کانون توجه دانشمندان و رسانه‌ها بدل شده است؛ قله‌ای که شاید در سکوت خود نشانه‌هایی از بیداری را پنهان کرده باشد.

در رابطه با این موضوع، دکتر رضا شهبازی مدیرکل دفتر مخاطرات زمین‌ شناسی، مهندسی و زیست‌ محیطی سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور به تسنیم می‌گوید: ما مجموعه‌ای از آتشفشان‌ها ازجمله دماوند، تفتان، بزمان، سبلان، سهند و… را در کشورمان داریم که عمدتاً در دسته‌ی آتشفشان‌های نیمه‌فعال قرار می‌گیرند. ما هیچ مدرک قطعی و مشخصی در اختیار نداریم که نشان دهد این آتشفشان‌ها در حال حاضر در آستانه‌ی فعالیت هستند، اما در عین حال، هیچ استدلال علمی یا مدرک معتبری هم وجود ندارد که بتوان بر اساس آن اعلام کرد این آتشفشان‌ها کاملاً خاموش‌اند.