چالش‌های ناترازی انرژی در چشم انداز برنامه هفتم پیشرفت

«سنا» گزارش مرکز پژوهش های مجلس را بررسی کرد

چالش‌های ناترازی انرژی در چشم انداز برنامه هفتم پیشرفت


بورس

  بزرگنمايي:

فصل اقتصاد – مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحلیلی هشدار داد عملکرد سال نخست برنامه هفتم پیشرفت در فصل انرژی با چالش‌های جدی مواجه بوده است؛ ناترازی گاز و برق همچنان پایداری زنجیره انرژی را تهدید می‌کند، اهداف کلیدی بهینه ‌سازی مصرف پیشرفت اندکی داشته و تجارت انرژی کمتر از 30 درصد اهداف پنج‌ساله را محقق کرده، این وضعیت می‌تواند رشد اقتصادی را کاهش و ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش بدهد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) ، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عملکرد سال اول برنامه هفتم پیشرفت در بخش انرژی را تحلیل کرده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی خود هشدار داده با ادامه روند فعلی، اهداف کلیدی این برنامه مانند بهینه‌سازی مصرف انرژی و تأمین پایدار، با چالش جدی مواجه خواهد شد. این گزارش که بر اساس نظارت بر اهداف کمی، اسناد تدوینی و اقدامات اجرایی تهیه شده، نشان‌ دهنده تمرکز ناکافی بر مدیریت مصرف و تجارت انرژی است که می‌تواند تأثیرات منفی بر سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با بخش انرژی داشته باشد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که در آبان 1404 منتشر شده، 4 مسئله اصلی صنعت انرژی کشور را برجسته می‌کند؛ ناترازی انرژی (به ویژه در گاز طبیعی، برق، بنزین و گازوئیل)، حذف ایران از معادلات انرژی منطقه و جهان، عدم تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز، و نبود شفافیت مالی در درآمد و هزینه‌های این صنعت. بر اساس این سند، برنامه هفتم پیشرفت بر حل ناترازی از طریق بهینه‌سازی مصرف در کنار توسعه ظرفیت تولید تمرکز دارد، اما عملکرد سال 1403 نشان‌دهنده پیشرفت محدود است.
در بخش برق ظرفیت نامی منصوبه نیروگاه‌ها به 94.58 هزار مگاوات رسیده که 46.4 درصد هدف سالانه است، و تولید برق تجدیدپذیر نیز فقط 12.4 درصد هدف را پوشش داده است. راندمان نیروگاه‌های حرارتی موجود به 39.56 درصد رسیده که 62.8 درصد هدف سالانه است، اما صادرات برق از نیروگاه‌های جدید حرارتی و تجدیدپذیر هیچ عملکردی نداشته. نقطه مثبت این بخش، افزایش سهم معاملات برق در بورس انرژی به 48 درصد است که 80 درصد هدف نهایی برنامه را محقق کرده و می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاران بازار سرمایه ایجاد کند.
در حوزه نفت و گاز، این برنامه نشان‌دهنده عملکرد بهتر در تولید است. تولید گاز خام 151.2 درصد هدف سالانه را محقق کرده و به 1097.6 میلیون مترمکعب در روز رسیده، اما تولید میعانات گازی فقط 48.5 درصد هدف (750.4 هزار بشکه در روز) است. ظرفیت تولید صیانتی نفت خام با 129.4 درصد تحقق، به 4152 هزار بشکه در روز رسیده، اما افزایش تولید از میادین مشترک فقط 35.6 درصد هدف را پوشش داده است. نکته نگران‌کننده، عملکرد نامطلوب در بهینه‌سازی مصرف انرژی است که به دلیل تشکیل نشدن سازمان مربوط، هیچ پیشرفتی نداشته و این می‌تواند ریسک‌های سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش نفت و گاز را افزایش دهد.
گزارش همچنین به احکام غیرکمی اشاره می‌کند. حساب سرمایه‌گذاری نفت و گاز فقط 50 درصد عواید فرعی گاز را جذب کرده (43 همت)، و ستاد راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی تنها یک جلسه برگزار کرده است. طرح‌های ارتقای کیفیت فراورده‌های نفتی در پالایشگاه‌ها پیشرفت متفاوتی داشته؛ برای مثال، طرح DHT در پالایشگاه شیراز 96 درصد پیشرفت دارد، اما برخی طرح‌ها مانند RFCC در اصفهان فقط 26.7 درصد.
از منظر دیگر، این گزارش هشدار می‌دهد ناترازی انرژی می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های مرتبط با نفت، گاز و برق تأثیر بگذارد و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها و بهینه‌سازی را محدود کند. پیشنهادهای گزارش شامل تسریع در تشکیل سازمان بهینه‌سازی انرژی، تقویت تجارت گاز با روسیه و همسایگان، و افزایش شفافیت مالی برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی است.
کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه تنها یک سال از برنامه گذشته، فرصت برای اصلاح روند وجود دارد، اما بدون اقدامات فوری، اهداف نهایی برنامه هفتم در انرژی محقق نخواهد شد و این امر می‌تواند ریسک‌های اقتصادی را به همراه داشته باشد.
پیشنهادهای موجود در این گزارش شامل؛ تشکیل سریع سازمان بهینه‌سازی انرژی، افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی با شفافیت مالی، تمرکز بر تجدیدپذیرها (برای کاهش وابستگی فسیلی)، و دیپلماسی انرژی با روسیه و همسایگان است.
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان گزارش خود تاکید می‌کنند طبیعا بدون اقدامات فوری، رشد اقتصادی 1404 کاهش می‌یابد. البته فرصت اصلاح وجود دارد، اما تاخیر بحران را عمیق‌تر می‌کند.