در نگاه نخست، دندان‌ها بسیار شبیه استخوان‌ها به نظر می‌رسند؛ هر دو سفید، سخت و سرشار از کلسیم‌اند. اما چرا دندان‌ها بخشی از دستگاه اسکلتی محسوب نمی‌شوند؟ با وجود شباهت‌های ظاهری، این دو ساختار تفاوت‌های بنیادینی با یکدیگر دارند.
اصلی‌ترین شباهت میان دندان و استخوان در ترکیب آن‌هاست: هر دو از بافت‌های سختی ساخته شده‌اند که از مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، فلوراید و منیزیم تشکیل شده‌اند. در سطح مولکولی، این مواد معدنی ساختار بلوری فشرده‌ای ایجاد می‌کنند که موجب می‌شود دندان و استخوان از سایر بخش‌های بدن بسیار سخت‌تر باشند.
ادموند هیولت، استاد بازنشسته دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه UCLA، می‌گوید: «هر دو بافتی معدنی هستند، اما صادقانه بگویم، شباهت آن‌ها در همین‌جا پایان می‌یابد.»
یکی از دلایل اینکه دندان‌ها بخشی از سیستم اسکلتی به حساب نمی‌آیند، تفاوت عملکرد آن‌ها با استخوان‌هاست. هیولت توضیح می‌دهد که وظیفه اصلی دندان، خرد کردن غذا است، هرچند نقش مهمی نیز در تولید گفتار دارد. به همین دلیل، دندان‌ها بخشی از دستگاه گوارش به شمار می‌روند.
در مقابل، استخوان‌ها وظایف دیگری دارند. آن‌ها ساختار و تکیه‌گاه بدن را فراهم می‌کنند، نقاط اتصالی برای عضلات ایجاد می‌کنند و از اندام‌های حیاتی مانند قلب و ریه محافظت می‌کنند. همچنین، استخوان‌ها محل تولید سلول‌های قرمز و سفید خون هستند؛ سلول‌های قرمز اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند و سلول‌های سفید نقش اساسی در سیستم ایمنی دارند.
البته در عملکرد دندان و استخوان اندکی هم‌پوشانی وجود دارد. برای مثال، استخوان‌های فک نقش مهمی در نگهداری دندان‌ها و فرآیند جویدن ایفا می‌کنند. هیولت در این باره می‌گوید: «آن‌ها با هم کار می‌کنند، اما از هم جدا هستند.»
از آنجا که دندان‌ها و استخوان‌ها وظایف متفاوتی دارند، ساختار آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. بیرونی‌ترین بخش دندان‌ها از مینای دندان تشکیل شده، لایه‌ای بسیار نازک اما فوق‌العاده سخت از بافت معدنی. مینا سخت‌ترین ماده در بدن است، ویژگی‌ای که از بلورهای فشرده ترکیبی از کلسیم و فسفات ناشی می‌شود.
در زیر مینا، عاج قرار دارد؛ نوعی بافت معدنی که کمی نرم‌تر از میناست اما همچنان سخت و مقاوم است. عاج بخش عمده ساختار دندان را تشکیل می‌دهد و حاوی لوله‌های میکروسکوپی است که رگ‌های خونی و پایانه‌های عصبی را در خود جای می‌دهد. در مرکز دندان نیز پالپ قرار دارد، ماده‌ای ژله‌مانند که محل عبور رگ‌های خونی و اعصاب است و به تغذیه و حس دندان کمک می‌کند.
در مقابل، ساختار استخوان کاملاً متفاوت است. استخوان‌ها با لایه‌ای بسیار نازک و محکم به نام پریوستیوم پوشیده شده‌اند که شامل رگ‌های خونی و اعصاب حیاتی برای رشد و ترمیم بافت است. زیر این لایه، بافت استخوانی متراکم و فشرده قرار دارد. درون استخوان نیز بافت اسفنجی (کانسلوس) وجود دارد، بافتی سبک و متخلخل که حاوی مغز استخوان است و در آنجا سلول‌های خونی جدید تولید می‌شوند.
یکی از تفاوت‌های کلیدی بین دندان‌ها و استخوان‌ها این است که برخلاف دندان‌ها، استخوان‌ها هم در سطح بیرونی و هم درون خود دارای رگ‌های خونی و اعصاب هستند. این ویژگی به دلیل آن است که استخوان‌ها بافتی زنده هستند، در حالی که دندان‌ها چنین نیستند.
دندان‌ها در دوران جنینی و اوایل کودکی از سلول‌های تخصص‌یافته‌ای به نام آملوبلاست‌ها و ادونتوبلاست‌ها شکل می‌گیرند. این سلول‌ها لایه‌های مینا و عاج را می‌سازند که به مرور زمان سخت می‌شوند. پس از اتمام این فرآیند، سلول‌های تولیدکننده مینا از بین می‌روند؛ به همین دلیل اگر بخشی از دندان بشکند یا لب‌پَر شود، دیگر قابل ترمیم طبیعی نیست. هرچند پالپ درون دندان هنوز زنده است، اما نمی‌تواند لایه‌های بیرونی مینا یا عاج را بازسازی کند.
در مقابل، استخوان‌ها ساختارهایی پویا و در حال تغییرند. آن‌ها شبکه‌ای از رگ‌های خونی، اعصاب و سلول‌های زنده‌ای به نام استئوبلاست‌ها و استئوکلاست‌ها دارند که به ترتیب استخوان جدید می‌سازند و بافت قدیمی را تجزیه می‌کنند. این چرخه مداوم بازسازی باعث می‌شود استخوان‌ها پس از شکستگی ترمیم شوند و خود را با تغییرات فیزیکی مانند افزایش یا کاهش فعالیت بدنی سازگار کنند. در واقع، بیشتر اسکلت بدن انسان بزرگسال هر ۱۰ سال یک‌بار به‌طور کامل بازسازی می‌شود.
هیولت در پایان می‌گوید: «استخوان بخشی زنده از بدن است. اما مراقب دندان‌هایتان باشید، چون آن‌ها دوباره رشد نخواهند کرد.»
source
کلاس یوس