این دو داروی موجود در بازار می‌توانند به درمان آلزایمر کمک کنند

یک مطالعه جدید نشان می‌دهد دو داروی ضدسرطان مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، ممکن است با کاهش نشانه‌های آلزایمر، امید تازه‌ای برای میلیون‌ها بیمار فراهم کنند البته به شرط آنکه با هم ترکیب شوند.

مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین اعضای بدن است، به طوری که دانشمندان، فیلسوفان و متخصصان علوم مختلف نیز هنوز نتوانسته‌اند به درک کامل از آن و نحوه شکل‌گیری تجربه‌های ذهنی برسند. بسیاری از بیماری‌های مغز نیز همچنان تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده‌اند و همین پیچیدگی، تحقیق و درمان آن‌ها را دشوار کرده است. یکی از این بیماری‌ها آلزایمر است که بیش از ۱۲۰ سال پیش برای نخستین بار شناسایی شد اما هنوز به عنوان یک بیماری خطرناک با گزینه‌های درمانی محدود شناخته می‌شود و سالانه زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با کاهش حافظه، اختلال در تفکر و مشکلات رفتاری همراه است و یافتن درمان‌های مؤثر برای آن همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست.

یکی از دلایل دشواری درمان آلزایمر، نبود مسیر، آنزیم یا پروتئین مشخصی برای این نوع اختلال شناختی است و همین پیچیدگی، توسعه روش‌های درمانی مؤثر را بسیار دشوار می‌کند. پژوهشی در سال ۲۰۲۲ در دانشگاه کارنگی ملون (Carnegie Mellon University) نشان داد که درمان مؤثر آلزایمر احتمالاً شبیه روش درمان HIV خواهد بود؛ به این معنا که پزشکان از ترکیبی از داروها برای هدف قرار دادن بخش‌های مختلف بیماری استفاده می‌کنند و در نتیجه، علائم آلزایمر که در هر بیمار ممکن است متفاوت باشد به طور خاص کنترل می‌شوند.

یافتن این داروها دشوار است اما دریافت تأییدیه FDA حتی از آن هم دشوارتر است. سوال اینجاست: چه می‌شد اگر برخی داروهای موجود و تأیید شده، مانند داروهای درمان بعضی سرطان‌ها بتوانند در مبارزه با یک بیماری زوال عصبی (neurodegenerative) که زندگی بیش از هفت میلیون نفر در آمریکا را تحت تأثیر قرار داده، مؤثر باشند؟

یک مطالعه جدید به سرپرستی دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو (UCSF) و منتشر شده در نشریه Cell، ابتدا تأثیر آلزایمر بر بیان ژن‌ها در مغز را بررسی و سپس داروهای مورد تأیید FDA را که قادر به معکوس کردن این تغییرات بودند، شناسایی کرد. این تحقیق با بررسی حدود ۱۳۰۰ دارو آغاز شد و پس از پالایش، فهرست به ۸۶ گزینه محدود شد که می‌توانستند تغییرات ناشی از آلزایمر در یک نوع سلول خاص را معکوس کنند و در ادامه به ۲۵ دارو رسید که چندین نوع سلول را تحت تأثیر قرار می‌دادند. در بین این داروها، تنها تعداد کمی موفق به دریافت تأیید FDA شدند.

سپس، محققان یافته‌های این پژوهش را با ۱.۴ میلیون پرونده سلامت الکترونیکی ناشناس افراد بالای ۶۵ سال در انبار داده سلامت دانشگاه کالیفرنیا (UC Health Data Warehouse) ترکیب کردند. این مجموعه داده ارزشمند به پژوهشگران امکان داد تا نتایج آلزایمر را در بیمارانی که هم‌اکنون از داروهای تأیید شده توسط FDA استفاده می‌کنند، دنبال کنند و در نهایت به ارتباط مثبت دو داروی خاص، لتروزول (letrozole) و ایرینوتکان (irinotecan)، با کاهش نشانه‌های بیماری پی بردند.

یاکیائو لی (Yaqiao Li)، پژوهشگر ارشد این مطالعه و دانشجوی کارشناسی ارشد در UCSF، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت:

به لطف تمام این منابع داده، ما از ۱۳۰۰ دارو به ۸۶، سپس به ۱۰ و در نهایت به تنها ۵ دارو رسیدیم. داده‌های گسترده مراکز درمانی دانشگاه کالیفرنیا ما را به‌طور مستقیم به داروهای امیدوارکننده هدایت کردند؛ این فرآیند شبیه یک کارآزمایی بالینی ساختگی بود.

دانشمندان پیش‌بینی کردند که لتروزول، دارویی که معمولاً برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شود، ممکن است در حمایت از نورون‌ها نیز مفید باشد. از سوی دیگر، ایرینوتکان که در درمان سرطان روده و ریه به کار می‌رود، می‌تواند مشکلات مرتبط با گلیا (سلول‌های غیرنورونی سیستم عصبی) را کاهش دهد. آزمایش این ترکیب روی موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به آلزایمر نشان داد که این داروها می‌توانند تجمع پروتئین تاو معیوب که یکی از مشخصه‌های اصلی این بیماری است را در مغز کاهش دهند.

یدانگ هوانگ، از دیگر نویسندگان این مطالعه، توضیح داد:

آلزایمر احتمالاً نتیجه تغییرات متعدد در بسیاری از ژن‌ها و پروتئین‌هاست که به‌طور همزمان سلامت مغز را مختل می‌کنند. این موضوع توسعه دارو را بسیار دشوار می‌کند، زیرا روش‌های سنتی درمان معمولاً تنها یک دارو برای یک ژن یا پروتئین طراحی می‌کنند. دیدن تأیید این داده‌های محاسباتی در موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به آلزایمر واقعاً هیجان‌انگیز است.

به لطف تأیید این دارو توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، محققان امیدوارند که این تحقیق به‌سرعت وارد آزمایش‌های بالینی شود و این ترکیب دارویی بتواند به زودی میلیون‌ها نفر را که با این بیماری دشوار دست و پنجه نرم می‌کنند، یاری دهد.