رمزی پنهان در اثر لئوناردو داوینچی کدگشایی شد

یک شکل سوم که در میان خطوط طرح «مرد ویتروویوسی» پنهان مانده بود، نشان می‌دهد درک لئوناردو داوینچی از کالبد انسان بسیار عمیق‌تر از چیزی است که تاکنون می‌دانستیم.

هنر، به ذات خود، همیشه امکان چندین برداشت و تعبیر را فراهم می‌کند. آنچه بیننده از یک اثر درمی‌یابد، تنها به قصد و ذهنیت هنرمند هنگام گذاشتن قلم بر کاغذ یا قلم‌مو بر بوم محدود نمی‌شود؛ بلکه به آنچه بیننده با خود به اثر می‌آورد نیز بستگی دارد.

همین اتفاق به تازگی افتاد؛ زمانی که یک دندان‌پزشک بریتانیایی نگاهی دوباره به یکی از نمادین‌ترین تصاویر تاریخ انداخت: مرد ویتروویوسی لئوناردو داوینچی.

این تصویر که امروز تقریبا برای همه آشناست، در سال ۱۴۹۰ و پس از آنکه داوینچی تحت تاثیر نوشته‌های معمار رومی، ویتروویوس، قرار گرفت، خلق شد.

ویتروویوس در کتاب خود De architectura یا در باب معماری درباره تناسب‌های اندام ایده‌آل انسان نوشته بود و ناف را به عنوان نقطه مرکزی بدن معرفی می‌کرد؛ جایی که تمام ابعاد از آن گسترش می‌یابند. او نوشته بود: «اگر مردی را به پشت بخوابانیم… و دست‌ها و پاهایش را باز کنیم و پرگاری را بر ناف او بگذاریم، نوک انگشت‌ها و انگشتان پاها محیط دایره‌ای را که ترسیم شده لمس میکنند.» اما دایره تنها شکلی نبود که او در کالبد انسان می‌دید: «همانطور که بدن انسان شکل دایره‌وار پدید می‌آورد، شکل مربع نیز از آن به دست می‌آید. اگر فاصله کف پا تا بالای سر را اندازه بگیریم و سپس آن را بر عرض دست‌های بازش تطبیق دهیم، پهنا برابر با ارتفاع خواهد شد؛ درست مانند سطح مربع کامل.»

طرح لئوناردو که قرن‌ها پس از نوشته‌های ویتروویوس خلق شد، نشان می‌دهد انسان چگونه می‌تواند درون این اشکال قرار گیرد. اما همانطور که ArtNet News گزارش داده، این نابغه رنسانس شاید شکل سومی را نیز به طور مخفیانه در طرح خود جا داده باشد؛ شکلی که تازه به آن اشاره شده است.

دکتر روری مک‌سویـنی، دندان‌پزشک نام‌برده، در Journal of Mathematics and Arts نوشت که طرح مشهور لئوناردو «اصولی هندسی را در خود جای داده که به درک امروز ما از معماری زیستی ایده‌آل نزدیک است». این اصل از طریق شکلی سوم مطرح میشود: یک مثلث متساوی‌الاضلاع که میان پاهای مرد قرار دارد.

به نوشته ArtNet News، «این مثلث به گفته سویـنی با مثلث بانوویل مرتبط است؛ مثلثی که از نقطه تماس دندان‌های پیشین مرکزی فک پایین با کندیل‌های چپ و راست فک تشکیل میشود.»

بانوویل نام دکتر ویلیام بانوویل است؛ کسی که در سال ۱۸۶۴ و در پژوهش خود درباره Articulation of the Teeth با مطالعه «۴۰۰۰ دست‌ دندان در افراد زنده و ۶۰۰۰ جمجمه» استانداردی برای قوس دندانی ارائه داد. مجله New York Institute of Stomatology این قوس را «طاقی بر اساس مثلث متساوی‌الاضلاع و نزدیک‌ترین شکل به کامل‌ترین طاق‌های شناخته‌شده» توصیف کرده است.

طبیعی است که یک دندان‌پزشک بتواند اصل دندانی پنهان در میان خطوط داوینچی را کشف کند. اما ارتباط این مثلث با تخصص سویـنی، تنها نقطه آغاز این مشاهده است. او اعتقاد دارد شکل سوم، کارکردی فراتر از پیوند با آناتومی دندان دارد و برای درک آن، باید دوباره به نوشته‌های ویتروویوس درباره ناف به عنوان مرکز بدن رجوع کرد.

مثلث متساوی‌الاضلاعی که سویـنی میان پاهای مرد ویتروویوسی تشخیص داده، نوک خود را دقیقا به ناف می‌رساند. به باور او، اگر پنج مثلث هم‌اندازه دیگر نیز از همان نقطه مرکزی ترسیم شوند، الگویی شش‌ضلعی پدید می‌آید که در پشت نسبت تقریبی ۱.۶۴ یا نسبت تتراهدرال، میان ضلع مربع و شعاع دایره قرار دارد. نسبتی که سویـنی آن را «رابطه‌ای ریاضی که چیدمان بهینه در سامانه‌های مصنوعی و زیستی را تعریف می‌کند» توصیف کرده است.