یادداشتی از سید معبود ستوده کارشناس صندوقهای بازنشستگی
تغییر پارادایم سرمایهگذاری بازنشستگی در سال 2026
بورس
فصل اقتصاد – سید معبود ستوده کارشناس بازار سرمایه و صندوقهای بازنشستگی در یادداشتی که در اختیار پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، قرارداده، تحولات نظامهای بازنشستگی در جهان را بررسی کرده و در نهایت چشماندازی از روند سال 2026 میلادی برای فعالان بازار سرمایه ارائه داده است.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، سید معبود ستوده کارشناس بازار سرمایه و صندوق های بازنشستگی در این یادداشت نوشت:
تحولات 2 سال اخیر در نظامهای بازنشستگی جهان، چشمانداز جدیدی را پیشروی بازارهای سرمایه گشوده است؛ چشماندازی که در آن ساختارهای مزایای معین و پساندازهای معین، بسته به منطقه، مسیرهای واگرایانهای را طی میکنند اما در یک نقطه مشترکاند: نیاز به بازتعریف توازن میان داراییهای عمومی و خصوصی. برای تحلیلگران بازار سرمایه، 2026 سالی با پیامدهای جدی بر تقاضای ساختاری داراییها، پویایی نقدشوندگی، و جریانهای بینالمللی سرمایه خواهد بود.
1 . تغییر تقاضا برای درآمد ثابت: خروج تدریجی از اوراق بلندمدت در اروپا
دو تحول موازی در بریتانیا و هلند – تکمیل چرخه کاهش ریسک DB و انتقال به DC جمعی – پیامد مستقیم بر نرخهای بهره بلندمدت دارد:
1. در بریتانیا، با رسیدن نسبت تأمین مالی DB به ~125٪، تقاضای ساختاری برای اوراق بلندمدت دولتی (خصوصاً گیلتهای فوقبلندمدت) وارد فاز تثبیت شده است.
2.در هلند، بازگشایی هجینگ پس از انتقال به DC جمعی باعث کاهش تقاضا برای اوراق بسیار بلندمدت و سوآپهای EUR نرخ بهره در 2026 و بعد از آن خواهد شد.
این تغییرات میتواند شیب منحنی بازده را در اروپا از طریق کاهش «خریداران طبیعی» در نقاط بلندمنحنی تحتفشار قرار دهد. برای معاملهگران نرخ و مدیران LDI، این تغییر نیازمند بازنگری در مدلهای تقاضای ساختاری است.
2 . رشد مستمر بازارهای خصوصی: موتور اصلی تخصیص در 2026
صندوقهای بازنشستگی، بهویژه DCها، با نرخ قابلتوجهی به سمت داراییهای غیرنقدشونده حرکت میکنند:
1. اعتبار خصوصی : بالاترین سهم جریان ورودی سرمایه، با نقش مکملی برای بازده هدفگذاریشده و محافظت از زیان.
2.زیرساخت : تقاضای پایدار برای پروژههای مرتبط با انرژی، دیجیتال، و زیرساختهای تابآوری اقلیمی، که از نظر تورمی بهشدت همبسته هستند.
3.سهام خصوصی ( Private Equity ) : رشد ملایم اما پایدار؛ حساسیت شدید نسبت به شرایط خروج و بازار ثانویه.
بازار ثانویه خصوصی (secondaries) در حال تبدیل شدن به ابزار اصلی مدیریت نقدشوندگی صندوقها است و انتظار میرود حجم معاملات آن در 2026 رکوردهای جدیدی ثبت کند. برای مدیران دارایی، این روند به معنای افزایش نیاز به تخصص در قیمتگذاری داراییهای غیرسهمی و تحلیل ریسک نقدشوندگی پویا است.
3 . تقویت ابزارهای مدیریت ریسک در DC : نقش کلیدی مشتقات
با توجه به سطح بالای ارزشگذاری سهام جهانی، استفاده از ابزارهای پوشش ریسک کمهزینه در طرحهای DC اهمیت بیشتری یافته است:
1.نوسان ضمنی پایین، فرصت ایجاد پوششهای کارا از طریق اختیار معامله شاخصی فراهم کرده است.
2.استفاده از فیوچرز سهام جهانی برای مدیریت tactial exposure در حال استاندارد شدن است.
3.رشد تقاضا برای ساختارهای ترکیبی فیوچرز و خزانهداری برای مدیریت ریسک نزولی در چرخههای نوسان نرخ بهره پیشبینی میشود.
این حرکت میتواند حجم قراردادهای شاخصی (S&P 500، EuroStoxx 50، FTSE) ) و تقاضا برای اختیارهای طولانیمدت (LEAPS) را در 2026 افزایش دهد.
4 . پیامدهای ESG : گذار از «رعایت معیار» به «بهینهسازی بازده»
در بازارهای توسعهیافته غیرآمریکایی، ESG اکنون در مدلهای قیمتگذاری و جریان سرمایه تثبیت شده و دیگر یک «متغیر حاشیهای» نیست. برای مدیران پرتفوی 2 پیامد کلیدی دارد:
1.افزایش استفاده از شاخصهای ESG و شاخصهای گذار (transition indices) در هسته پرتفویهای DC.
2.افزایش تقاضا برای زیرساختهای دیجیتال و پروژههای بهینهسازی انرژی در پرتفویهای زیرساختی.
در اروپا، پیشبینی میشود داراییهای ESG تا 2027 به 9.4 تریلیون یورو برسد، که به معنای افزایش تقاضای ساختاری برای ETF های ESG ارزانقیمت است.
5 . پیامدهای کلان برای بازار سرمایه: تغییر جریانهای سرمایه و بازتعریف نقش “خریداران بلندمدت”
سه اثر کلیدی بر بازارهای جهانی قابلانتظار است:
الف) کاهش نقش صندوقهای بازنشستگی بهعنوان خریداران اوجمدت اوراق
در اروپا و بریتانیا، این روند میتواند به افزایش نوسان در بخش بلندمنحنی منجر شود.
ب) افزایش جریانهای فرامرزی سرمایه به سمت بازارهای خصوصی
زیرا بسیاری از کشورها ظرفیت داخلی کافی برای پروژههای بزرگ زیرساختی یا اعتبارات خصوصی ندارند.
ج) افزایش وزن داراییهای با نقدشوندگی پایین در پرتفویهای بازنشستگی
که میتواند در دورههای استرس مالی، پیامدهایی مشابه 2022 برای صندوقهای LDI ایجاد کند مگر آنکه چارچوبهای مدیریت نقدشوندگی تقویت شوند.
جمعبندی برای فعالان بازار سرمایه
سال 2026 سالی خواهد بود که در آن:
1.بازارهای خصوصی به جریان اصلی سرمایهگذاری تبدیل میشوند؛
2.تقاضای ساختاری برای اوراق بلندمدت کاهش مییابد؛
3.استفاده از مشتقات در طرحهای DC استانداردسازی میشود؛
4.نقش ESG از یک الزام مقرراتی به یک متغیر بازدهی تبدیل میگردد؛
5.شراکتهای استراتژیک میان صندوقها و مدیران دارایی برای رفع محدودیتهای منابع انسانی افزایش مییابد.
برای مدیران صندوق و تحلیلگران، کلید موفقیت در سال پیشرو درک دقیق سه حوزه است:
پویایی نرخ بهره، ارزشگذاری داراییهای خصوصی و طراحی ابزارهای مدیریت ریسک برای پرتفویهای بلندمدت.
تعاریف:
در اصطلاح صندوقهای بازنشستگی 2 مدل اصلی وجود دارد:
DB یا Defined Contribution به معنای مزایای معین: در این مدل، میزان حقوق بازنشستگی از قبل مشخص است. و کارفرما مسئول پرداخت این مبلغ در زمان بازنشستگی است، صرف نظر از عملکرد سرمایهگذاری است.
DC یا Defined Contribution به معنای مشارکت معین: در این مدل، میزان مشارکت ماهانه مشخص است (کارفرما و کارمند هر ماه مبلغی را به صندوق واریز میکنند) و حقوق بازنشستگی به عملکرد سرمایهگذاری داراییها بستگی دارد.
منابع
1.سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD). 2024). بازارهای بازنشستگی در تمرکز 2024 ؛ چشمانداز بازنشستگی 2024 . ناشر: OECD.
2. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD). (2024). طراحی طرحهای مشارکت معین ( DC ): سهام در پیشفرضها . ناشر: OECD.
3.IPE. (ژوئن 2025). انتقال از DB به DC ، سهام در DC و طراحی پرداختها .
4.مؤسسه Thinking Ahead. (2025). نظرسنجی داراییهای بازنشستگی جهانی ( GPAS 2025) .
5. PPF. (2024). کتاب بنفش ( Purple Book 2024) .
6.Mercer. (2025). شاخص بزرگ مالکان دارایی ( Large Asset Owner Barometer 2025) .
7.IFM Investors. (2025). بازارهای خصوصی 700 ( Private Markets 700) .
8.HSBC. (اکتبر 2025). تأثیر اصلاحات بازنشستگی هلند بر بازار .
9.HSBC. (ژانویه 2025). مازاد صندوقهای بازنشستگی بریتانیا، استمرار کاهش ریسک و پویایی خریداران اوراق دولتی ( Gilt ) .
10.NatWest. (ژوئن 2025). هفته بزرگ بازنشستگیها .
11.مدرسه کسبوکار هاروارد (HBS). (مه 2025). استراتژی درآمد مادامالعمر RTX : شکلدهی به آینده بازنشستگی .
12کنگره ایالات متحده آمریکا. (2023). داراییهای بازنشستگی آمریکا: دادههای مختصر .
13.کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC). (دسامبر 2024). تصویب قوانین برای بهبود و استانداردسازی افشای اطلاعات مرتبط با تغییرات اقلیمی برای سرمایهگذاران .
14.کتابخانه مجلس عوام بریتانیا. (ژوئیه 2025). صندوقهای ابرمزایای بازنشستگی با مزایای معین ( Defined Benefit Superfunds ) .
منابع
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD). (2024). بازارهای بازنشستگی در تمرکز 2024 ؛ چشمانداز بازنشستگی 2024 . ناشر: OECD. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD). (2024). طراحی طرحهای مشارکت معین ( DC ): سهام در پیشفرضها . ناشر: OECD. IPE. (ژوئن 2025). انتقال از DB به DC ، سهام در DC و طراحی پرداختها . مؤسسه Thinking Ahead. (2025). نظرسنجی داراییهای بازنشستگی جهانی ( GPAS 2025) . PPF. (2024). کتاب بنفش ( Purple Book 2024) . Mercer. (2025). شاخص بزرگ مالکان دارایی ( Large Asset Owner Barometer 2025) . IFM Investors. (2025). بازارهای خصوصی 700 ( Private Markets 700) . HSBC. (اکتبر 2025). تأثیر اصلاحات بازنشستگی هلند بر بازار . HSBC. (ژانویه 2025). مازاد صندوقهای بازنشستگی بریتانیا، استمرار کاهش ریسک و پویایی خریداران اوراق دولتی ( Gilt ) . NatWest. (ژوئن 2025). هفته بزرگ بازنشستگیها . مدرسه کسبوکار هاروارد (HBS). (مه 2025). استراتژی درآمد مادامالعمر RTX : شکلدهی به آینده بازنشستگی . کنگره ایالات متحده آمریکا. (2023). داراییهای بازنشستگی آمریکا: دادههای مختصر . کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC). (دسامبر 2024). تصویب قوانین برای بهبود و استانداردسازی افشای اطلاعات مرتبط با تغییرات اقلیمی برای سرمایهگذاران . کتابخانه مجلس عوام بریتانیا. (ژوئیه 2025). صندوقهای ابرمزایای بازنشستگی با مزایای معین ( Defined Benefit Superfunds ) .
source