باستانشناسان در جریان کاوشها در نکروپولیس هیساردره (Hisardere Necropolis)، در منطقه ایزنیک (Iznik) ترکیه که در دوران باستان به آن نیقیه (Nicaea) میگفتند، یک نقاشی دیواری کشف کردند که تصویری از «عیسی شبان نیکو» را نشان میدهد که احتمالاً تنها نمونه از نوع خود در این منطقه است.
در نزدیکی این اثر هیچ شیء باستانی پیدا نشده که به کارشناسان در تاریخگذاری نقاشی کمک کند، اما مقبرهای که نقاشی در آن قرار دارد به قرن سوم میلادی تعلق دارد. در آن زمان، این منطقه تحت کنترل روم قرار داشت و مسیحیان با آزار گسترده مواجه بودند زیرا دین مسیحیت هنوز در سراسر امپراتوری قانونی نشده بود. با این حال، تصویری که به طور صریح مسیحی نبود، مانند «شبان نیکو»، به مؤمنان اجازه میداد بدون ترس از مجازات، ایمان خود را نشان دهند.
این نقاشی در دیوار شمالی یک مقبره زیرزمینی کشف شده که بیش از یک هزار سال به طور سالم باقی مانده است. اگرچه دیوار جنوبی آن طی سالها آسیب زیادی دیده، سقف و دیوارهای شرقی، غربی و شمالی در شرایط تقریباً بینقص باقی ماندهاند و فرصتی منحصربهفرد برای باستانشناسان فراهم کرده تا نقاشی را در محل مطالعه کنند.
دیوارها و سقف با موتیفهای تزئینی پرندگان و گیاهان، همچنین پرترههایی از مردان و زنان نجیب با خدمه و بردگانشان تزئین شده است. درست پشت تخت مربعی مخصوص تدفین، نقاشی عیسی قرار دارد. این نوع نقاشی درواقع شکلی متداول از هنر بصری در سراسر مدیترانه در سالهای اولیه مسیحیت بود. این نقاشی، عیسی را با ویژگیهای مشخص رومی، جوان و بیریش، با توگا (لباس رومی) و حمل یک بز روی شانههایش نشان میدهد.
این شخصیت، تقریباً در همه جای آناتولی دیده نمیشود و از بین نمونههای معدودی که در منطقه کشف شده، در بهترین حالت حفظشده قرار دارد. عیسی به عنوان «شبان نیکو» بیان اولیهای از ایمان مسیحی بود، پیش از آنکه صلیب به عنوان نماد اصلی مسیحیت پذیرفته شود. این تصویر اندکی پس از قانونی شدن مسیحیت توسط روم در ۳۱۳ میلادی، به استاندارد تبدیل شد.
اما هنگامی که مسیحیت هنوز غیرقانونی بود، «شبان نیکو» نماد مهمی از حفاظت، نجات و هدایت الهی برای مسیحیان اولیه به شمار میرفت. به گفته گولسن کوتبای، سرپرست باستانشناسان، این نقاشی احتمالاً تنها نمونه از نوع خود در آناتولی است.
وجود این نماد در مقبره، دورهای جذاب از تاریخ را تداعی میکند که مسیحیت به دلیل ترس از آزار، به طور مخفیانه تمرین میشد. ارن ارتم، باستانشناس موزه ایزنیک، گفت که این نقاشی «گذار از دوران پایانی بتپرستی به مسیحیت اولیه را نشان میدهد و مردگان را به شیوهای مثبت و مناسب به زندگی پس از مرگ میفرستد».
این اولین بار است که تصویری از عیسی در یک مقبره در نکروپولیس هیساردره کشف شده، که درهای جدیدی برای بررسی هنر مسیحی اولیه در آناتولی باز میکند. شگفتآور است که این کشف تنها یک هفته پس از بازدید پاپ لئو چهاردهم از ایزنیک برای گرامیداشت ۱,۷۰۰ سالگرد شورای نیقیه در ۳۲۵ میلادی انجام شد. اولین شورای نیقیه تحت امپراتور روم، کنستانتین اول، برگزار شد و گذار مسیحیت از دینی که پیروان آن با آزار روبهرو بودند به دینی با حمایت امپراتوری را نشان میداد. تقریباً ۳۰۰ اسقف گرد هم آمدند تا به مناقشه آریوس پاسخ دهند، که طبیعت الهی مسیح را زیر سؤال میبرد. بدین ترتیب، اعضای شورا اعتقادنامه نیقیه را تدوین کرد و تأکید نمود که عیسی از یک جوهره با خداوند پدر است؛ بیانیهای الهیاتی که هنوز در بسیاری از کلیساهای مسیحی در سراسر جهان رعایت میشود.
شورای دوم نیقیه در ۷۸۷ میلادی به مناقشهی مهمی پرداخت که دههها امپراتوری بیزانس را تقسیم کرده بود. رهبران کلیسا در نهایت پرستش تصاویر مذهبی را تأیید کردند و بین پرستش خدای یگانه و احترام به تصویر مقدس تمایز قائل شدند. این تصمیم به شدت بر هنر و مراسم مذهبی مسیحی، به ویژه در کلیسای ارتدکس شرقی، تأثیر گذاشت.
موقعیت استراتژیک نیقیه در شمالغرب آسیای صغیر باعث شد تا اسقفها از سراسر جهان مسیحیت، از اسپانیا تا بینالنهرین، بتوانند به آن دسترسی داشته باشند. دیوارهای شهر و حمایت امپراتوری، امنیت لازم برای این مباحثههای الهیاتی حساس را فراهم میکرد.
تصمیمات شوراها در قرون شکلگیری مسیحیت، اتحاد در دکترین مسیحی ایجاد کرد و استانداردهایی برای حل اختلافات و تعریف ارتدوکسی به وجود آورد. اعتقادنامه نیکه همچنان معتبرترین بیانیه ایمان در مسیحیت است و مرزهای فرقهای، از کاتولیک و ارتدکس گرفته تا بیشتر پروتستانها، را پشت سر میگذارد.
source
کلاس یوس