کریدور زنگزور کجاست | واگذاری کریدور زنگزور به آمریکا چه عواقبی برای ایران دارد؟
کریدور زنگزور یک دالان ترابری قدیمی و مهم است که ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ با توافق آذربایجان و ارمنستان، اداره و کنترل آن به مدت ۹۹ سال به آمریکا واگذار شد. آمریکا با در اختیار گرفتن کریدور زنگزور با ایران هم مرز شد و این تهدیدی برای ایران به شمار می‌رود، زیرا حضور آمریکایی‌ها در مرزهای شمالی آن را به خطر می‌اندازد.
واگذاری کریدور زنگزور به آمریکا چه عواقبی برای ایران دارد؟
واگذاری ۹۹ سالۀ حق انحصاری مدیریت گذرگاه کریدور زنگزور به آمریکا، ظرفیت حضور پایدار واشنگتن را در نقطه‌ای استراتژیک میان ایران، روسیه و ترکیه فراهم می‌آورد. این توافق تهدیدی برای ایران به شمار می‌رود، زیرا حضور آمریکایی‌ها در مرزهای شمالی آن را به خطر می‌اندازد.
اگرچه دولت ایران این توافق را محکوم کرده اما توافقنامه صلح بین ارمنستان و آذربایجان تحت نظارت ترامپ، امضاء شدو نامش نیز به دالان ترامپ تغییر یافت.
میزان خطرات و تأثیر در اختیار گرفتن کریدور زنگزور توسط آمریکا بر جایگاه ژئوپلیتیکی ایران وابسته به چگونگی واکنش و ابتکار عمل تهران خواهد بود. اگر ایران این تحول را صرفاً به‌عنوان تهدید ببیند و رویکرد منفعلانه اتخاذ کند، احتمال کاهش نفوذ و نقش‌آفرینی وجود دارد؛ اما در صورت بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک، ترانزیتی و امنیتی، این تغییر می‌تواند به فرصتی برای بازآرایی راهبردی و حتی تقویت موقعیت ایران در قفقاز تبدیل شود.
طبق این توافقنامه، ایالات متحده کنترل واقعی بر کریدور و توسعه زیرساخت‌های آن را به دست گرفت و این کریدور «دالان ترامپ» نامیده خواهد شد. وجود این کریدور امکان انتقال کالاهای مستقیم به اروپا از سمت شرق را بدون اتکا به روسیه، چین یا ایران فراهم خواهد کرد
کریدور زنگزور کجاست
دالان زنگزور یا کریدور زنگزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی بین ارمنستان و نخجوان است که در دامنه‌های کوه‌های زنگه‌زور جای گرفته و امروزه با استان سیونیک ارمنستان همرز است
کریدور زنگزور نقش مهمی در ارتباطات جغرافیایی و حمل‌ونقل در این منطقه ایفا می‌کند. این کریدور در واقع راهی است که جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به نخجوان و در نهایت به ترکیه متصل می‌کند.
نخجوان یک منطقه خودمختار متعلق به جمهوری آذربایجان است که به صورت زمینی با خاک اصلی آذربایجان متصل نیست و توسط ارمنستان از آن جدا شده است. این کریدور از بخش جنوبی ارمنستان، یعنی استان سیونیک (که گاهی زنگزور نامیده می‌شود)، عبور می‌کند.
اقدامات پیشنهادی راهبردی به ایران بعد از این توافق
با توجه به ماهیت احتمالی پیامدهای این توافق، ایران می‌تواند اقداماتی چندلایه را در دستور کار قرار دهد:
دیپلماسی فعال قفقازی: افزایش رایزنی با ارمنستان و آذربایجان به‌منظور تأمین منافع متقابل و جلوگیری از حذف کامل ایران از معادلات ترانزیتی.
توسعه مسیرهای جایگزین: سرمایه‌گذاری فوری در کریدورهای ترانزیتی مانند مسیر خزر-قفقاز-اروپا یا اتصال ریلی به گرجستان، برای کاهش آسیب‌پذیری.
ائتلاف‌سازی منطقه‌ای: همکاری با روسیه و کشورهای آسیای مرکزی برای تعریف پروژه‌های مشترک که حضور ایران را در زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای تثبیت کند.
اقدامات امنیتی پیشگیرانه: تقویت ظرفیت اطلاعاتی و مرزبانی در شمال‌غرب، به‌ویژه در حوزه رصد تحرکات لجستیکی و زیرساختی.
ابزارهای اقتصادی و نرم: استفاده از دیپلماسی انرژی، صادرات برق و گاز، و همکاری در حوزه‌های فرهنگی و آموزشی برای ایجاد پیوندهای بلندمدت با همسایگان شمالی.
کریدور زنگزور چیست
منطقه زنگزور در گذشته بخشی از قلمرو ایران قاجاریه بود، اما در پی عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳ به امپراتوری روسیه واگذار شد. با تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، بخش‌هایی از زنگزور از جمله مناطق گوریس، کاپان، مغری و سیسیان در چارچوب جمهوری شوروی ارمنستان تعریف شد و در سال ۱۹۹۵ رسماً به استان سیونیک پیوستند.
در ۲۹ نوامبر ۱۹۲۰، با استقرار حکومت شوروی در ارمنستان، روز بعد مقامات آذربایجان شوروی به منظور رفع مناقشات ارضی، با واگذاری زنگزور به جمهوری تازه‌تأسیس شوروی ارمنستان موافقت کردند؛ تصمیمی که بخشی از توافقات داخلی اتحاد جماهیر شوروی در بازتوزیع سرزمینی بود.
با نزدیک شدن به پایان دهه ۱۹۸۰ و شعله‌ور شدن دوباره مناقشه قره‌باغ، تنش‌های قومیتی در این منطقه نیز بالا گرفت. در این دوران، ارامنه ساکن جمهوری آذربایجان به ارمنستان مهاجرت کردند و در مقابل، تمامی آذربایجانی‌های ساکن زنگزور و دیگر مناطق ارمنستان نیز به جمهوری آذربایجان گریختند.
در دوران شوروی، مسیر راه‌آهنی که از اردوباد، آگاراک، مغری، منجیوان و زنگلان عبور می‌کرد، زنگزور را به دیگر نقاط منطقه متصل می‌کرد. اما با آغاز جنگ اول قره‌باغ، این مسیرها به‌ویژه مسیر زمینی بین نخجوان و جمهوری آذربایجان، که از خاک ارمنستان می‌گذشت، قطع شد و ارتباط مستقیم زمینی میان آن‌ها از بین رفت.
در پی ارائه طرح آمریکا در خصوص اجاره ۱۰۰ ساله کریدور زنگزور در چند روز اخیر، ارمنستان از اصطلاح «چهارراه صلح» استفاده کرده است. در شرایطی که اختلافات ایروان و باکو بر سر نحوه بازگشایی مسیرهای ارتباطی همچنان پابرجاست، آمریکا با ارائه این پیشنهاد مدعی است هدفش از این طرح، تسهیل روند صلح و حل‌وفصل مناقشات میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان است.
پاسخ ارمنستان اما «نه» است. نازلی باغداساریان، سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان اشاره کرده است: «ارمنستان موضوع رفع انسداد زیرساخت‌های منطقه‌ای را صرفاً در چارچوب حاکمیت، تمامیت ارضی و حیطه قضایی جمهوری ارمنستان بررسی می‌کند.» وی تأکید کرد: «اجاره زمین‌های ارمنستان فقط برای مصارف کشاورزی امکان‌پذیر است.»
الهام علی‌اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، اما با تاکید بر قطعیت اجرای پروژه کریدور زنگزور در اظهارات روز گذشته خود گفته است: «کریدور زنگزور تا بهار سال آینده به‌طور کامل آماده خواهد شد.»
حال در گفت‌وگوی روز گذشته علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان، با همتای ارمنی‌اش بار دیگر موضع ایران مشخص شده است؛ ایران بر سیاست اصولی مبنی بر عدم پذیرش هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی درمنطقه قفقاز جنوبی تأکید کرده است.
در این میان ارمنستان نیز با تأیید همسویی موضع این کشور با ایران، اعلام کرد که درمواضع ارمنستان درخصوص راه‌گذرهای منطقه‌ای تغییری ایجاد نشده است. وی همچنین تاکید کرد که ایروان هرگونه توافقی که حاکمیت ملی این کشور را نقض کند، رد می‌کند. این مساله سویه مشترک ایران و ارمنستان در خصوص کریدور زنگزور را نشان می‌دهد.
source