اتفاقی که تکامل بشر را شکل داد؛ اجداد انسان میلیون‌ها سال پیش در معرض سرب قرار گرفتند

ارتباط عجیب سرب با نحوه تکامل مغز انسان

یافته جدید دانشمندان درک ما از گذشته و حال را تغییر می‌دهد و جزئیات جالبی از فرآیند توسعه هوش انسانی را ارائه می‌کند. آن هم در حالیکه پیشتر تصور می‌کردیم ما یک داستان منسجم و کامل از نحوه تکامل انسان در دست داریم.

یک ماده سمی قدیمی‌تر از انسان

سرب یک ماده فوق‌العاده خطرناک است که می‌تواند رشد و عملکرد مغز و بدن انسان را مختل کند. برخلاف سایر مواد، هیچ سطحی ایمنی برای مواجهه با سرب وجود ندارد. به این معنی که حتی وارد شدن کمترین مقدار سرب به بدن می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، یادگیری و نحوه رفتار شود. به همین خاطر است که گروه‌های حامی بهداشت عمومی تاکید زیادی روی حذف سرب از بنزین، رنگ و لوله‌های آب دارند.

با همه اینها، دانشمندان هنگام بررسی دندان‌های باستانی به کشف غیرمنتظره‌ای رسیدند. در فسیل انسان‌های اولیه و دیگر گونه‌های مرتبط سرب وجود داشت. این نمونه‌ها از مناطق مختلف آفریقا، آسیا و اروپا جمع‌آوری شده بودند و قدمت آنها به حدود ۲ میلیون سال پیش می‌رسید.

دانشمندان از لیزرهای خاصی برای بررسی لایه‌های مختلف دندان استفاده کردند. همانند حلقه‌های درخت، لایه‌های دندان نیز می‌توانند جزئیات مهمی از زندگی فرد ارائه کنند. مخصوصا اینکه وقتی سرب وارد بدن انسان می‌شود، یک اثر شیمیایی مشخص از خود باقی می‌گذارد.

این نشانه‌ها کاملا مشخص کردند که ارتباط با سرب اتفاقی یا نادر نبوده، بلکه بارها در گذر زمان تکرار شده است. در واقع نمی‌توان نقش سرب را از روند تکامل انسان جدا کرد.

ریشه سرب موجود در بدن انسان

داده‌ها نشان می‌دهند که انسان‌های اولیه هیچ سپری برای محافظت از خود در برابر سرب نداشتند. برعکس حتی می‌توان گفت که سرب بخشی از جهان طبیعی آنها بود. سرب موجود در بدن اجداد ما هیچ ارتباطی با فعالیت‌های انسانی نداشت، بلکه از گرد‌غبار آتشفشانی، خاک و آب‌های زیرزمینی آمده بود.

در زمان قحطی یا کمبود غذا انسان‌های اولیه مجبور می‌شدند زمین را برای یافتن آب یا غذا بکنند. در نتیجه از آب یا ریشه‌های گیاهانی استفاده می‌کردند که پیشتر سرب موجود در خاک را جذب کرده بودند.

مسیر سرب از دندان تا سلول‌های مغز

دانشمندان می‌خواستند متوجه شوند که چگونه سرب توانسته روی تکامل مغز انسان تاثیر بگذارد. آنها از سلول‌های بنیادی استفاده کردند تا نسخه بسیاری کوچکی از بافت مغز را تولید کنند. این نسخه بسیاری از ویژگی‌های مغز در حال رشد انسان را در خود داشت.

به برخی از بافت‌های ساخته‌شده مغزی نسخه مدرن ژن NOVA1 داده شد. برای برخی دیگر نیز نسخه قدیمی و منقرض‌شده این ژن استفاده شد. نمونه‌ای که پیشتر در انسان‌های نئاندرتال و دنیسووا وجود داشت. در گام بعدی هر دو گروه بافت مغزی در معرض مقدار بسیار کمی از سرب قرار گرفتند. مقداری که انتظار می‌رفت انسان‌های اولیه در محیط طبیعی با آن مواجه شده باشند.

تفاوت شگفت‌انگیز بود. بافت دارای ژن باستانی نشانه‌هایی آشکاری از استرس و فشار را بروز می‌داد. اتصال‌های عصبی به‌خوبی شکل نمی‌گرفتند و مسیرهای اصلی مرتبط با ارتباطات و رفتارهای اجتماعی نیز مختل شدند. گرچه بافت مجهز به ژن مدرن مقاومت بسیار بیشتری در برابر این عامل خارجی داشت.

بیشتر بخوانید