15 آذر 1404 ساعت 13:12
محققان هنگام بررسی مسیر اجرام بینستارهای دریافتند که کدام مناطق زمین بیشتر در خطر برخورد شهاب سنگ قرار دارند.
تصور کنید در پهنه آسمان، جرمی عظیم و آتشین با سرعتی چند ده کیلومتر در ثانیه به سمت زمین در حال جرکت است. این تصویر که شاید یادآور فیلمهای علمیتخیلی باشد، اکنون بیش از هر زمان رنگ واقعیت گرفته است. بر اساس تازهترین اخبار نجوم و پژوهشهای اخترشناسان، امکان پیشبینی محل و زمان احتمالی عبور یا برخورد شهابسنگهای غولپیکر با زمین نسبت به گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته است. شبکههای نوین رصدخانهای در مدار زمین و ایستگاههای زمینیِ مجهز به تلسکوپهای فروسرخ و اپتیکی، شبانهروز آسمان را برای شناسایی اجرام نزدیک زمین و احتمال برخورد شهاب سنگ زیر نظر دارند.
اثر فصلها در خطر برخورد شهاب سنگ با زمین
پژوهشهای تازه در حوزه اخترشناسی تصویری دقیقتر از نحوه برخورد اجرام بینستارهای با زمین ترسیم کردهاند. محققان با بررسی مسیر حرکت صدها جرم میانستارهای شامل سیارکها، شهابسنگها و تودههای یخی آزادشده از منظومههای دیگر، به این نتیجه رسیدند که احتمال برخورد این اجرام با زمین در نواحی نزدیک به استوا و در نیمکره شمالی بیشتر از دیگر مناطق سیاره است. به گفته اخترفیزیکدانان، این الگوی غیرتصادفی ریشه در جهت حرکت زمین و کل سامانهی خورشیدی در کهکشان راه شیری دارد.
منظومه خورشیدی پیوسته با سرعتی حدود ۲۳۰ کیلومتر بر ثانیه بهسوی نقطهای موسوم به «رأس خورشیدی» حرکت میکند. بسیاری از اجرام میانستارهای دقیقاً از همان سو وارد فضای نزدیک زمین میشوند و ازاینرو بیشترین احتمال برخورد در بخشهایی از زمین دیده میشود که مسیر چرخش سیاره با این جریان کیهانی تلاقی دارد؛ یعنی نواحی استوایی و شمالی.
تحلیل مسیرها نشان میدهد که نیروهای گرانشی خورشید، سیارات و حتی ساختار چرخان کهکشان در خمکردن مسیر این اجرام نقش دارند. بر پایه دادههای آماری، بیشتر اجرام شناساییشده از ستارههای نوع M یا کوتولههای قرمز منشأ میگیرند. این ستارگان کوچک و فراوان، اغلب منبع سنگهای یخی و گردوغبارهاییاند که پس از جدایی از منظومهی مادر، در فضای میانستارهای سرگردان میشوند.
مسیر این اجرام به دلیل جهت حرکت منظومه شمسی، در نزدیکی صفحه استوای زمین بیشترین تلاقی را دارد. جالب آنکه پژوهشگران دریافتند فصل نیز در میزان خطر مؤثر است و زمانی که زمین در مدار خود به بخشهایی از مسیر کهکشان میرسد که با جهت حرکت این اجرام همخط میشود و عمدتاً در ماههای زمستان احتمال برخورد بیشتر است.
در این دوره سرعت نسبی اجرام کندتر کمتر با زمین اختلاف دارد، در نتیجه امکان بهدامافتادنشان در میدان گرانشی و ورود به جو افزایش مییابد. در مقابل اجرام سریعتر معمولاً بدون برخورد از نزدیکی زمین عبور میکنند و به دلیل انرژی جنبشی بالاتر، تأثیر اندکی از گرانش زمین میپذیرند و مسیر آنها تنها اندکی خمیده میشود.
تأثیر نیروهای گرانشی خورشیدی بر انحراف اجرام میانستارهای
نتایج تازهترین پژوهشهای اخترفیزیکی نشان میدهد که کندی یا تندی حرکت اجرام میانستارهای عامل تعیینکنندهای در احتمال برخورد آنها با زمین است. بر اساس این مطالعات، اجرام کندتر بیش از سایرین در معرض انحراف مسیر توسط نیروی گرانش خورشید قرار دارند. در نتیجه مسیر حرکتشان بهتدریج تغییر کرده و به سمت منظومه درونی یعنی جایی که زمین قرار دارد منحرف میشود.
همین اثر گرانشی باعث میشود این اجرام فرصت بیشتری برای نزدیکشدن به مدار زمین پیدا کنند و در موارد نادر، به برخورد منجر شوند. در مقابل اجرام پرسرعت با مدارهای بسیار کشیده و بیضوی، مانند جرم معروف «اوموآموا» که در سال ۲۰۱۷ از حاشیه منظومه شمسی گذشت، معمولاً از چنگ گرانش خورشید میگریزند و بدون کوچکترین انحراف قابلتوجهی مسیر میانستارهای خود را ادامه میدهند. همین ویژگی سبب میشود که احتمال برخورد با زمین بسیار پایین باشد.
حتی در مورد دنبالهدارهای میانستارهای شناختهشدهای چون 2I/Borisov و 3I/ATLAS نیز مشاهدات رصدخانههای بینالمللی نشان دادهاند که مسیر آنها از پیش بهگونهای بوده که امکان تماس مستقیم با سیارهی ما وجود نداشته است و در نهایت با فاصلهای ایمن از کنار زمین گذشتهاند.
با وجود آنکه احتمال نظری برخورد اجرام میانستارهای با زمین همیشه مطرح است، پژوهشگران تأکید دارند که در حال حاضر خطری فعلی یا شناختهشده سیارهی ما را تهدید نمیکند. این یافتهها به دانشمندان کمک میکند تا مدلهای دقیقتری از مسیر حرکت اجرام فراخورشیدی طراحی کنند، احتمال برخورد را در سناریوهای گوناگون بسنجند و در صورت مشاهده جرم جدید بتوانند مسیر احتمالی را با دقت بالا پیشبینی کنند.
source